Czy istnieje możliwość odwołania darowizny?
Czym są darowizny?
Darowizna polega na dobrowolnym i nieodpłatnym przekazaniu pieniędzy lub rzeczy. W momencie przekazania majątku pojawia się relacja między darczyńcą a obdarowanym. Osoba, która zgadza się przyjąć darowiznę, może być zobowiązana do zapłacenia podatku. Wysokość podatku jest zależna od stopnia pokrewieństwa pomiędzy darczyńcą a obdarowanym. Jeśli darczyńcą jest osoba niespokrewniona, obdarowany zapłaci najwyższy podatek, a jeśli darczyńca jest najbliższą rodziną, wtedy obdarowany nie musi rozliczać się z fiskusem.
Art. 888 Kodeksu cywilnego mówi, że darowizna jest formą umowy w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku. To oznacza, że darczyńca nie może czerpać żadnych korzyści z przekazanych pieniędzy lub rzeczy. Jeśli osoba przekazująca majątek będzie chciała czegoś w zamian, wtedy nie będziemy mieć do czynienia z darowizną, lecz sprzedażą.
Darowizny nie muszą być ograniczone wyłącznie do pieniędzy lub przedmiotów. Darowizną może być również umorzenie długu, przekazanie nieruchomości lub praw autorskich – najważniejsze, aby dana rzecz lub prawo miała jakąkolwiek wartość z punktu widzenia obdarowanego.
Darowizny i grupy podatkowe
Opodatkowanie darowizny jest zależne od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym. Art. 14. ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn wyróżnia trzy grupy podatkowe, do których zalicza:
grupa I – małżonka, zstępnych, wstępnych, rodzeństwa, zięcia i synową, pasierba, ojczyma, macochę oraz teściów;
grupa II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków oraz małżonków innych zstępnych;
grupa III – innych nabywców.
Wobec przedstawicieli wszystkich grup podatkowych obowiązuje limit wartości darowizn wolnych od podatków. Suma wszystkich darowizn, otrzymanych od jednej osoby, nie może przekroczyć określonej kwoty na przestrzeni pięciu ostatnich lat. Wtedy obdarowany nie musi składać zeznania i nie zapłaci żadnego podatku.
Każda grupa podatkowa posiada swoją własną kwotę limitu darowizn, po przekroczeniu której musi rozliczyć się z fiskusem:
grupa I – limit darowizny to 9 637 złotych;
grupa II – limit darowizny to 7 276 złotych;
grupa III – limit darowizny to 4 902 złotych.
Wysokość podatku od darowizny zależy nie tylko od stopnia pokrewieństwa (tj. grupy podatkowej), ale też od wysokości darowizny. Stawka podatku wynosi od 3% do nawet 20%. Warto wiedzieć, że w przypadku najbliższej rodziny (np. rodziców), nawet po przekroczeniu kwoty 9 637 złotych w ciągu pięciu ostatnich lat, obdarowany jest zwolniony od płacenia podatku. Konieczne jest jednak zgłoszenie przekroczenia kwoty darowizny do urzędu skarbowego w ciągu sześciu miesięcy.
Konsekwencje za niezgłoszone darowizny
Niezgłoszona darowizna zostanie uznana jako oszustwo. Urząd skarbowy nie potraktuje nas łagodniej, jeśli niezgłoszenie wynika z zapomnienia czy braku znajomości przepisów. W takiej sytuacji, fiskus nakaże nam zapłacić podatek karny w wysokości 20%. Dla porównania, podatek od darowizny jest zależny od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą i obdarowanym, a także wartości darowizny i kwoty przekraczającej limit dla danej grupy podatkowej i wynosi od 3% do 20%.
Co więcej, urząd skarbowy może nam zarzucić ukrywanie źródeł dochodu. W takiej sytuacji, obdarowany może otrzymać polecenie zapłacenia podatku w wysokości aż 75% od nieujawnionych dochodów.
Odwołanie darowizny
Darczyńca może odwołać niewykonaną jeszcze darowiznę, jeśli okaże się, że po zawarciu umowy jego sytuacja finansowa ulegnie pogorszeniu, a wykonanie darowizny znacząco wpłynie na jego zdolność do utrzymania się lub spłaty obowiązków alimentacyjnych. Zatem odwołanie darowizny w niektórych sytuacjach jest możliwe, np. gdy darczyńca stracił pracę.
Co więcej istnieje możliwość odwołania darowizny, która została wykonana miesiące, a nawet lata po zawarciu umowy. Darczyńca może tego dokonać pod warunkiem, że obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Jednak darowiznę można odwołać po upływie 12 miesięcy od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Inaczej jest w przypadku, gdy darczyńca przebaczył obdarowanemu – wtedy odwołanie darowizny staje się niemożliwe.
Czym właściwie jest wspomniana rażąca niewdzięczność? Chodzi o sytuacje, w których osoba obdarowana zachowa się w sposób wysoce niewłaściwy wobec darczyńcy, wyrządzając krzywdy lub szkody majątkowe. Jeśli obdarowany, obiektywnie patrząc, będzie celowo działał na niekorzyść darczyńcy, darowizna może zostać odwołana.
Aby uniknąć niepotrzebnych sporów i trudności w udowadnianiu sprawy przed sądem, darczyńca powinien złożyć obdarowanemu oświadczenie o odwołaniu darowizny w formie pisemnej, za potwierdzeniem odbioru. Jeśli darowizną jest np. samochód, obdarowany ma obowiązek zwrócić przedmiot. W przypadku gdy darowizną jest nieruchomość, obdarowany musi dokonać czynności prawnej, polegającej na przeniesieniu własności nieruchomości z powrotem na darczyńcę.
