Czym jest związek zawodowy? Jak go założyć?
Co to jest związek zawodowy?
Związek zawodowy to dobrowolna organizacja pracowników, której zadaniem jest reprezentowanie i obrona ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Do związku zawodowego mogą należeć wszyscy pracownicy, bez względu na to, czy są zatrudnieni na umowę o pracę czy umowę cywilnoprawną (umowę zlecenie lub umowę o dzieło). Co więcej, do związku zawodowego mogą dołączyć również emeryci i renciści, a także bezrobotni.
Związek zawodowy jest niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji. Pracownicy mają pełne prawo do założenia własnego związku zawodowego, natomiast pracodawcy nie tylko mają zakaz nierównego traktowania w zatrudnieniu osób z powodu przynależności do organizacji, ale też mają obowiązek współpracować ze związkami zawodowymi.
Jak założyć związek zawodowy?
Pracownicy mogą założyć związek zawodowy na dwa sposoby. Pierwszy polega na utworzeniu komisji związkowej przy istniejącym już związku zawodowym. Jest to zdecydowanie najprostsze rozwiązanie, gdyż wymaga jedynie zorganizowania zebrania założycielskiego, na którym przyjęta zostanie uchwała o powołaniu związku zawodowego. Pracownicy muszą również wybrać zarząd i komisję rewizyjną, a następnie dostarczyć kopie dokumentów do centrali związkowej.
Druga metoda założenia związku zawodowego zakłada utworzenie zupełnie nowej organizacji związkowej, dlatego jest znacznie trudniejsza. Zgodne z art. 12 ustawy o związkach zawodowych, organizacja powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 pracowników. Osoby te uchwalają statut i wybierają komitet założycielski w liczbie od 3 do 7 osób. Statut związku zawodowego musi zawierać:
nazwę związku,
siedzibę związku,
terytorialny i podmiotowy zakres działania,
cele i zadania związku oraz sposoby i formy ich realizacji,
zasady nabywania i utraty członkostwa,
prawa i obowiązki członków,
strukturę organizacyjną związku ze wskazaniem, które z jednostek organizacyjnych związku mają osobowość prawną,
sposób reprezentowania związku oraz osoby upoważnione do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu związku,
organy związku, tryb ich wyboru i odwołania, zakres kompetencji oraz okres kadencji,
źródła finansowania działalności związku oraz sposób ustanawiania składek członkowskich,
zasady uchwalania i zmian statutu,
sposób rozwiązania związku i likwidacji jego majątku.
Związek zawodowy należy zarejestrować w Krajowym Rejestrze Sądowym. Jeśli wniosek o rejestrację nie zostanie złożony w terminie 30 dni od dnia założenia związku zawodowego, uchwała o jego utworzeniu traci moc.
Związek zawodowy – obowiązki pracodawcy
Pracodawca przede wszystkim nie może przeszkadzać w utworzeniu związku zawodowego ani utrudniać wykonywania działalności związkowej, prowadzonej zgodnie z przepisami ustawy o związkach zawodowych. Pracodawcy nie wolno również dyskryminować pracowników z powodu przynależności do związku zawodowego, pozostawania poza związkiem zawodowym lub wykonywania funkcji związkowej.
Obowiązkiem pracodawcy jest między innymi udostępnienie związkowi zawodowemu pomieszczenia i urządzeń technicznych niezbędnych do wykonywania działalności związkowej u pracodawcy. Na pisemny wniosek zakładowej organizacji związkowej i za pisemną zgodą osoby wykonującej pracę zarobkową pracodawca musi również pobierać z wynagrodzenia pracownika składkę związkową w zadeklarowanej przez niego wysokości.
Co więcej, pracodawca nie może ignorować istnienia związku zawodowego. Oznacza to, że nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiadać umowy o pracę lub zmieniać warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracowników. Pracodawca musi również informować związek zakładowy o podejmowanych decyzjach i zmianach, które mogą wpłynąć na sytuację pracowników. Dotyczy to np. przejścia zakładu pracy lub jego części do nowego pracodawcy, działań związanych z utrzymaniem poziomu zatrudnienia czy też zmian, które wpłyną na organizację pracy.
