Jakie uprawnienia posiada osoba fizyczna?
Kim jest osoba fizyczna?
Kodeks prawa cywilnego nie definiuje w sposób jednoznaczny osoby fizycznej, jednak w art. 8. § 1 pojawia się zapis mówiący, że jest nią każdy człowiek i pozostaje nią od momentu urodzenia aż do śmierci. Osobą fizyczną pozostaje się bez względu na wiek, płeć czy niepełnosprawności. Innymi słowy, według powyżej definicji, każdy z nas jest osobą fizyczną.
Osoba fizyczna – zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
Człowiek jako osoba fizyczna posiada zdolność prawną. Mowa więc o zdolności do bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Naszym prawem jest np. zakładanie działalności gospodarczych, sporządzanie testamentów, bycie spadkobiercą lub zaciąganie kredytów hipotecznych. Osoby fizyczne mogą również posiadać zdolność do czynności prawnych, które są jednak zależne od pewnych warunków.
Zdolność do czynności prawnych oznacza, że osoba fizyczna może samodzielnie zaciągać różne zobowiązania i dowolnie dysponować swoimi prawami. Przykładowym przejawem zdolności do czynności prawnych jest możliwość osobistego zawierania umów. Rozróżniamy trzy rodzaje zdolności do czynności prawnych:
pełna zdolność prawna – uzyskujemy ją wraz z osiągnięciem pełnoletności. Osoby fizyczne zaliczające się do tej kategorii mają prawo do wszelkich czynności prawnych;
ograniczona zdolność prawna – obejmuje osoby, które ukończyły 13 lat lub są częściowo ubezwłasnowolnione. W tej sytuacji, osoby fizyczne mogą decydować o mało istotnych czynnościach z życia codziennego, a w pozostałych przypadkach, decyzje za te osoby podejmuje przedstawiciel ustawowy – rodzic lub opiekun prawny w przypadku dzieci oraz kurator w przypadku osób częściowo ubezwłasnowolnionych;
brak zdolności prawnych – dotyczy osób poniżej 13. roku życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione, którym nie wolno dokonywać jakichkolwiek czynności prawnych bez przedstawiciela ustawowego. Wyjątkiem może być zawieranie umów, dotyczących jedynie drobnych spraw bieżących życia codziennego.
Osoba fizyczna a ubezwłasnowolnienie
Ubezwłasnowolnienie to nic innego jak częściowe lub całkowite pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Czynność ta jest stosowana wobec osób chorych psychicznie lub z zaburzeniami, które mają trudności z załatwianiem spraw lub nie potrafią samodzielnie kierować swoim postępowaniem. Poniżej wyjaśniamy, czym różni się ubezwłasnowolnienie częściowe od całkowitego.
ubezwłasnowolnienie częściowe – polega na ograniczeniu zdolności do czynności prawnych. Zwykle dotyczy osób, które mają trudności z prowadzeniem swoich spraw życia codziennego. Osoby takie mają nadzór kuratora;
ubezwłasnowolnienie całkowite – odebranie wszelkich zdolności do czynności prawnych. Taka osoba nie może zawierać żadnych umów z wyjątkiem takich, które są powszechnie zawierane w drobnych sprawach życia codziennego, jak. np. zrobienie zakupów. Osoby całkowicie ubezwłasnowolnione muszą pozostawać pod stałą opieką.
Osoba fizyczna a osoba prawna
Według definicji osoba prawna, w odróżnieniu od osoby fizycznej, to jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, które mają pełnię przedmiotowości prawnej, mogą nabywać zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądową i procesową. Jednostki, które możemy zakwalifikować do tej grupy to np. fundacje, stowarzyszenia, banki, kościoły, spółki akcyjne i partie polityczne.
Zatem osoba prawna dotyczy konkretnej jednostki organizacyjnej, a nie pojedynczego człowieka. Osoba fizyczna nabywa zdolność prawną od chwili urodzenia, podczas gdy osoba prawna zyskuje ją dopiero w chwili zawiązania. Co więcej, osoba fizyczna może mieć pełną lub ograniczoną zdolność do czynności prawnych lub nie mieć jej wcale, natomiast osoby prawne nabywają ją w momencie dokonania wpis do rejestru, np. Krajowego Rejestru Sądowego.
Ostatnia różnica polega na tym, że osoba fizyczna może reprezentować siebie, a w przypadku braku lub ograniczonej zdolności do czynności prawnych – stroną reprezentującą jest rodzic, opiekun lub kurator. Natomiast osoba prawna jest reprezentowana przez swoje organy.
