Ostatni moment dla właścicieli mieszkań. Urzędy wypłacają pieniądze do wyczerpania środków
Przy powszechnej uważności wobec programu Czyste Powietrze, zawieszonego z końcem listopada 2024 r., niepostrzeżenie przeszedł niespełna 2-miliardowy projekt zarządzany przez tego samego operatora: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, z którego dopłaty wciąż kontraktuje ze swoimi mieszkańcami blisko 900 gmin w Polsce. “Mało kto o tym mówi. Wstrzymano go, podobnie jak Czyste Powietrze, najpewniej z powodu braku środków” - ocenia Krzysztof Smolnicki z Fundacji Ekorozwoju. NFOŚiGW odpowiada: “Od początku planowane były dwa nabory”, a środki, zgodnie z planem, rozeszły się niemal w całości.
Nie tylko Czyste Powietrze
Kiedy 28 listopada 2024 r. NFOŚiGW wstrzymywał nabory w programie Czyste Powietrze 868 gmin w całej Polsce było zaangażowanych, i już realizowało, inwestycje z innego programu dopłat. Ostatniego dnia stycznia 2024 r. zakończył się II., i ostatni, nabór wniosków do “Ciepłego Mieszkania”, pozostającego, podobnie jak Czyste Powietrze, w portfolio NFOŚiGW. Z kilkoma różnicami: w Ciepłym Mieszkaniu to nie użytkownicy końcowi wnioskowali o przyznanie pieniędzy, które dystrybuował Fundusz. Robiły to same gminy: dokładnie 868 z nich, mając do rozdysponowania wśród mieszkańców 1,75 mld zł.
Cel był ten sam – likwidacja nieefektywnych źródeł ciepła, z tą różnicą, że w mieszkaniach, a nie domach. – Wstrzymano go, podobnie jak Czyste Powietrze – ocenia Krzysztof Smolnicki z Fundacji Ekorozwoju, jeden z przedstawicieli i liderów Dolnośląskiego Alarmu Smogowego. – Najpewniej z powodu braku środków – podnosi. Tyle, że Czyste Powietrze wznowiono, Ciepłego Mieszkania, jak dotąd, nie. NFOŚiGW precyzuje, że od początku planowano dwa nabory, a pieniądze z drugiego, już wypłacone gminom, są obecnie wydatkowane wśród mieszkańców.
Ciepłe Mieszkanie - dofinansowanie dla właścicieli mieszkań
I. nabór tego programu (dla beneficjentów pośrednich, czyli gmin) odbywał się jeszcze w 2022 r. Już wtedy rozpisano kolejny: od września 2023 do stycznia 2024 r. Do września 2024 r. Fundusz zawierał umowy z wnioskującymi o środki gminami.
Co do zasady program dotował tożsame inwestycje, tylko w mieszkaniach, zamiast domach – 1,75 mld zł miało się rozejść wśród osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych. Największe transfery szły do najbardziej zanieczyszczonych gmin i natychmiast były konsumowane przez mieszkańców. Program przewidywał, że to samorządy, po uprzednim rozpoznaniu w terenie, wnioskują do lokalnych przedstawicielstw Funduszy (NFOŚiGW) o przyznanie konkretnych kwot, a później same transferują pieniądze do użytkowników końcowych, którzy wnioskują o dopłaty.
W ramach tych II naborów gminy zawnioskowały łącznie o 1 mld 681 mln 217 tys. 744,44 zł, wykorzystując 96 proc. całego budżetu. Pieniądze, zgodnie z planem, rozeszły się więc do samorządów, które teraz mogą wydatkować je do końca 2026 r. lub wcześniej, w zależności od tego na jak długo wystarczy im pieniędzy. Niektóre, głównie te z regionów najbardziej dotkniętych zanieczyszczeniem, już w marcu br. zaczęły informować o wyczerpaniu finansów.
– Na Dolnym Śląsku wśród zabudowy mieszkaniowej mamy ok. 30 proc. kamienic. To powoduje, że tutaj, na południu Polski, głównym problemem pod kątem emisji domowej są mieszkania, nie domy (co premiuje nowa edycja programu Czyste Powietrze - red.) – rekapituluje Smolnicki.
W wielu miastach Polski trwają spotkania z mieszkańcami
Rzecz jasna w ramach tych II naborów beneficjentami pośrednimi (gminami) były podmioty z różnych regionów Polski i w niektórych wydatkowanie funduszy wciąż trwa. Najbliższe spotkania z mieszkańcami w gminach, które mają jeszcze jakieś środki z tego programu odbędą się w Stargardzie (woj. pomorskie) 14 kwietnia, do 30 czerwca wnioski od mieszkańców zbiera Opole, a 16 kwietnia spotkają się w tej sprawie mieszkańcy Gminy Police (zachodniopomorskie). Trzeciej edycji jednak, przynajmniej na razie, nie będzie.
Pierwotnie z programu wypadły kamienice
Krzysztof Smolnicki przypomina przy tym, że pierwotnie, po I. edycji, Dolnośląski Alarm Smogowy wraz z magistratem Wrocławia wnioskowali do projektodawców – byłego premiera Morawieckiego – o rozszerzenie programu o kamienice komunalne. Wówczas nie były jeszcze uwzględniane.
Pierwotnie było tak, że wyłącznie mieszkania prywatne mogły zostać programem objęte. Po naszej interwencji u byłego premiera pakiet rozszerzono także o kamienice komunalne
Już wtedy DAS alarmował, że środki są niewystarczające, zwłaszcza uwzględniając kamienice. PAS pisał o tym m.in. w 2020 r., odnotowując, że duże, rządowe programy omijają kluczowe zagłębia zanieczyszczeń – infrastrukturę komunalną. W przypadku większych samorządów - jak choćby Wrocław i program “Zmień Piec” – rozwiązaniem mogą być lokalne, finansowane z budżetu miasta środki. W przypadku mniejszych ośrodków – problem zostaje.
[AKTUALIZACJA: 11.04.2025]
Administracja Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w odpowiedzi na naszą publikację doprecyzowała, że Ciepłe Mieszkanie od początku było programem przewidującym wyłącznie dwa nabory.
Nieprawdą jest, że program Ciepłe Mieszkanie został wstrzymany. Od początku planowano dwa nabory w ramach programu. Program miał określony budżet, który niemal w całości został rozdysponowany. Obecnie gminy na podstawie zawartych umów realizują program wśród swoich mieszkańców - przywołuje rzeczniczka Magdalena Skłodowska z Departamentu Komunikacji i Promocji.
– Program nigdy nie został wstrzymany – zaznacza. Jak przekonuje nie brakuje też środków, bo obecny budżet – 1,75 mld zł – jest zaangażowany na poziomie 1 551 303 179 zł (ok. 90 proc.). – Z czego gminy złożyły wnioski o płatność od 2022 roku na 104 031 879 zł, czyli ok. 6 proc. budżetu - wymienia.
Środki zakontraktowane przez poszczególne gminy mogą być wydatkowane do końca 2026 r.
Program Ciepłe Mieszkanie. Jak wnioskować? Zasady, warunki, terminy
Program jest skierowany do właścicieli mieszkań w budynkach wielorodzinnych i, od drugiej edycji, najemców mieszkań komunalnych oraz osobno wspólnot (w których skład wchodzi od 3 do 7 lokali mieszkalnych). Beneficjenci mogą wnioskować w swoich gminach o dotację do wymiany kopciuchów i poprawę efektywności energetycznej. Wsparcie z programu „Ciepłe Mieszkanie” – z budżetem 1,75 mld zł – wynosi do 41 tys. zł dla osób fizycznych i do 375 tys. zł dla wspólnot mieszkaniowych.
Nabór wniosków dla gmin zakończył się 31.01.2024 r. – kolejnej edycji już nie będzie. Nabory w gminach nadal trwają – zwykle do końca br. lub wyczerpania finansowania.
