Licencja. Czym jest? Co oznacza ten termin?
Licencja. Czym jest? Aspekty prawne
Licencja to dokument prawny lub umowa, która wskazuje warunki korzystania z produktu firmowego, znaku handlowego lub patentu. Bardzo często dotyczy nowych wynalazków, które zostają opatentowane przez twórcę. Ogólnie rzecz biorąc, licencja dotyczy następujących dziedzin prawnych:
wynalazków;
znaków towarowych;
wzorów użytkowych;
know-how;
praw autorskich.
Sam termin licencja pochodzi z łaciny, od słowa licet, które oznacza „jest dozwolone”. Słowo licencja funkcjonuje w prawie własności intelektualnej, a wszelkie aspekty reguluje Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Licencja oznacza w tym kontekście upoważnienie do korzystania z cudzego dobra niematerialnego. W publicznym prawie gospodarczym natomiast licencja staje się jednym z instrumentów reglamentowania działalności gospodarczej. W myśl art. 66 ust. 2 prawa własności przemysłowej, uprawniony z patentu może sporządzić umowę, na podstawie której udzieli innej osobie upoważnienia, czyli właśnie licencji, do korzystania z jego wynalazku. Takie porozumienie nazywane jest umową licencyjną. Oznacza to, że licencja to jedynie upoważnienie do korzystania z cudzego dobra niematerialnego, a umowa licencyjna to dwustronna czynność prawna, na podstawie której licencja jako taka jest przekazywana licencjobiorcy, czyli osobie nabywającej prawa. Zdobycie licencji jest zatem kluczowe do legalnego wykorzystywania i przetwarzania utworu innego twórcy.
Licencja w polskim prawie. Różne rodzaje licencji
Prawo własności przemysłowej rozróżnia następujące rodzaje licencji na terenie Polski:
ograniczona – w tej sytuacji licencjobiorca ma ograniczone prawo do korzystania z wynalazku;
pełna – licencjobiorca nabywa prawo do korzystania z wynalazku w identycznym zakresie jak licencjodawca;
niewyłączna – po udzieleniu licencji jednej osobie można ją również udzielić innym osobom oraz dopuszczalne jest jednoczesne korzystania z wynalazku przez uprawnionego z patentu;
wyłączna – w myśl tej licencji można korzystać z wynalazku jedynie w określony sposób;
sublicencja – po wyrażeniu zgody licencjodawcy licencjobiorca może udzielić dalszej licencji;
otwarta – występuje w sytuacji, gdy uprawniony z patentu złoży oświadczenie o gotowości udzielenia licencji na korzystanie z jego wynalazku. Uwaga! Oświadczenie nie może zostać odwołane ani zmienione, musi być złożone w Urzędzie Patentowym;
dorozumiana – w przypadku umowy o wykonanie prac badawczych lub podobnej umowy tego typu, uznaje się, że wykonawca prac udzielił zamawiającemu licencji na korzystanie z wynalazków zawartych w przekazanych wynikach prac, chyba że umowa stanowi inaczej;
przymusowa – ta licencja funkcjonuje w niektórych rzadkich sytuacjach przewidzianych w art. 82 ust. 1 p.w.p. Urząd Patentowy może udzielić zezwolenia na korzystanie z opatentowanego wynalazku innej osoby.
Licencja a kariera zawodowa. Prawo gospodarcze publiczne
Termin licencja wykorzystywany jest nie tylko w kontekście praw autorskich do utworów czy prawa własności przemysłowej. Termin licencja jest również powszechnie kojarzony z pewnymi specyficznymi zawodami. Prowadząc pewne rodzaje działalności gospodarczej, przedsiębiorcy potrzebują specjalnego potwierdzenia nabytych kwalifikacji zawodowych. Wówczas takim osobom, jeżeli faktycznie wykażą się deklarowanymi umiejętnościami, na drodze administracji publicznej przyznawana jest licencja. W Polsce rozróżniane są następujące typy licencji zawodowych:
licencja lotnicza,
licencja detektywistyczna,
licencja zarządcy nieruchomościami,
licencja pośrednika w obrocie nieruchomościami,
licencja syndyka,
licencja pracownika zabezpieczenia technicznego I i II stopnia.
Licencje zawodowe funkcjonują ponadto jako instrument reglamentacji działalności gospodarczej. Chodzi przede wszystkim o osoby, które nabywają prawo do podejmowania i wykonywania działalności w zakresie transportu drogowego i kolejowego. Wraz z rozwojem technologii pojawiają się kolejne rodzaje licencji. Warto pamiętać, że chcąc korzystać np. z drona w celach zawodowych, należy najpierw postarać się o wyrobienie stosownej licencji.
Licencja a oprogramowanie komputera. Zasady
Termin licencja jest też nieobcy użytkownikom komputerów. Chodzi rzecz jasna o licencję oprogramowania, czyli umowę na korzystanie z aplikacji komputerowych, która zawierana jest między posiadaczem praw autorskich do oprogramowania oraz osobą, która kupuje aplikację w celu korzystania z niej. W takim rozumieniu program komputerowy jest rozumiany jako utwór, a kwestia licencji oprogramowania regulowana jest poprzez zapisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Istnieją trzy rodzaje licencji oprogramowania:
licencje niewyłączne – udzielający licencji może zezwolić na korzystanie z utworu wielu osobom równocześnie, forma pisemna nie jest wymagana;
licencje wyłączne – bardzo rzadkie, dotyczy np. systemów bankowych
sublicencja – licencjobiorca może udzielić dalszej licencji.
Ważne! Licencje oprogramowania regulują często ignorowane przez użytkowników aspekty, takie jak liczba komputerów, na których aplikacja może zostać zainstalowana czy wyłączenie klauzuli o odpowiedzialności producenta za ewentualne błędy w działaniu programu. W sieci można spotkać ponadto licencje umożliwiające darmowe wykorzystywanie produktów czy np. utworów graficznych, tekstowych czy muzycznych. Do najpopularniejszych należą licencje Creative Commons, GPL czy FLOSS.
