Niesłusznie nałożony mandat karny. Ekspert wyjaśnia, co możemy zrobić

Czym jest postępowanie mandatowe?

Aktualnie w postępowaniu mandatowym w sprawach o wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji możemy otrzymać grzywnę w wysokości do 5 tys. zł, a w przypadku popełnienia więcej niż jednego wykroczenia grzywna może sięgać nawet do 6 tys. zł (art. 96 § 1ad kpsw). 

Analizując przepisy dotyczące postępowania w sprawach o wykroczenia należy pamiętać, iż nie tylko Policja jest uprawniona do prowadzenia postępowania mandatowego, uprawnione są do tego również inne służby np. Straż Miejska. Jednakże co do zasady postępowanie mandatowe prowadzone jest w oparciu o przepisy kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.  

W postępowaniu mandatowym, funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy:

1) schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia,

2) stwierdzi popełnienie wykroczenia, w szczególności za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu

- w tym także, w razie potrzeby, po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia. 

Ponadto, mandatem karnym, można nałożyć grzywnę w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy. Mandat ten:

1) pozostawia się w takim miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać albo

2) doręcza się sprawcy.

Należy pamiętać, iż funkcjonariusz nakładający grzywnę jest obowiązany wskazać jej wysokość, określić zachowanie stanowiące wykroczenie, czas i miejsce jego popełnienia oraz kwalifikację prawną, a także poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.

Nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego nie może nastąpić po upływie 60 dni od dnia ustalenia sprawcy wykroczenia. 

Jak bezpiecznie wynająć mieszkanie? Ekspert tłumaczy, o czym należy pamiętać Czytaj dalej

Przyjęliśmy mandat karny, ale się z nim nie zgadzamy - co dalej?

W przypadku, gdy przyjmiemy mandat karny, a następnie dojdziemy do wniosku, iż w naszej ocenie mandat karny został nałożony bezzasadnie i/bądź bezprawnie – przysługuje nam wniosek do sądu rejonowego o uchylenie mandatu karnego, w terminie nie później niż 7 dni od dnia uprawomocnienia się mandatu karnego (czyli de facto z chwilą pokwitowania jego odbioru). Właściwym do rozpoznania sprawy, jest sąd rejonowy na którego obszarze działania została nałożona grzywna.

Do wniosku należy załączyć kopię mandatu karnego oraz przytoczyć podstawy faktyczne, które w naszej ocenie przesądzają o bezzasadności mandatu karnego. 

Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat, albo gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-17 Kodeksu wykroczeń. Ponadto, prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, gdy grzywnę nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z przepisów prawa (jak już wskazano wcześniej, gdyby to były kwoty powyżej 5 tys. zł oraz odpowiednio 6 tys. zł), z tym że w takim wypadku jedynie w części przekraczającej jej dopuszczalną wysokość.

Należy również pamiętać, iż prawomocny mandat karny podlega uchyleniu w każdym czasie na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu, jeżeli:

1) Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została nałożona grzywna tym mandatem;

2) potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

“Bezpieczny kredyt” – fakty i mity. O tych kwestiach nie mówi się głośno.

Możemy nie przyjąć mandatu karnego

Co jednak, gdy od razu nie zgadzamy się z nałożonym mandatem karnym bądź jego wysokością? Otóż, sprawcy popełnienia wykroczenia przysługuje prawo do odmowy przyjęcia mandatu karnego (art. 97 §2 kpsw).   

W przypadku skorzystania z przysługującego nam uprawnienia do odmowy przyjęcia mandatu karnego, w toku postępowania zostaniemy przesłuchani w charakterze osoby obwinionej o popełnienie czynu zabronionego w postaci wykroczenia. Najczęściej organ, którego funkcjonariusz wszczął postępowanie zwróci się do komendy bądź komisariatu Policji w obrębie naszego miejsca zamieszkania celem wezwania nas na przesłuchanie oraz przedstawienie zarzutu dotyczącego danego czynu zabronionego, o którego popełnienie jesteśmy podejrzewani.

 Po przedstawieniu zarzutów możemy przyznać się do winy bądź złożyć oświadczenie, iż nie przyznajemy się do winy. Przysługuje nam również prawo do złożenia wyjaśnień, na tym etapie możemy podać konkretne powody, dla których nie zgadzamy się z nałożoną grzywną bądź możemy odmówić złożenia wyjaśnień.

Wycinka drzewa z lasu i podwórka. Samowolka może sporo kosztować, ekspert tłumaczy zawiłości przepisów.

Wniosek o ukaranie

Następnie organ, którego funkcjonariusz, który nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. We wniosku tym zaznacza się, że obwiniony odmówił (bądź obwiniona odmówiła) przyjęcia mandatu, a nadto powinny zostać podane przyczyny odmowy oraz dołącza się zebrane materiały w sprawie. 

W sprawach wykroczeniowych, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy okoliczności czynu i wina osoby obwinionej nie budzą wątpliwości, sąd może wydać wyrok nakazowy, w którym uznaje osobę obwinioną za winną popełnienia czynu oraz orzeka grzywnę, a nadto może obciążyć osobę obwinioną obowiązkiem uiszczenia kosztów sądowych w sprawie. 

Jaka będzie wysokość nałożonej przez sąd grzywny – co do zasady organ orzekający wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do ukaranego. Nie można z góry założyć, iż wysokość orzeczonej w wyroku nakazowym kary grzywny będzie z pewnością niższa niż ta określona przez funkcjonariusza Policji. Przy czym sąd wydając końcowe orzeczenie w sprawie z pewnością weźmie pod uwagę ilość oraz wagę wcześniejszych naruszeń przez nas przepisów kodeksu wykroczeń.

Po wydaniu oraz doręczeniu nam wyroku nakazowego, w przypadku, gdy również z jego treścią się nie zgadzamy mamy 7 dni na złożenie sprzeciwu do sądu, który wydał dane orzeczenie. Sprzeciw musi zawierać stwierdzenie, iż nie zgadzamy się z danym orzeczeniem, nie musimy go szczegółowo uzasadniać, jednakże, aby odnieść korzyść z jego wniesienia należy powołać dodatkowe dowody przemawiające na naszą korzyść. 

Po skutecznym wniesieniu sprzeciwu, wyrok nakazowy traci moc, a sprawa zostaje skierowana do trybu zwyczajnego, w którym zostaniemy zawiadomieni o terminie rozprawy jako strona postępowania. Podczas rozprawy możemy złożyć dodatkowe wyjaśnienia bądź odmówić ich złożenia. Należy pamiętać, iż postępowanie sądowe po wniesieniu sprzeciwu jest w dalszym ciągu dwuinstancyjne, tj. jeżeli zostanie wydany w naszej sprawie wyrok (kolejny już po wyroku nakazowym) przysługuje nam złożenie apelacji do sądu odwoławczego, przy czym w ciągu siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyroku w pierwszej instancji należy złożyć wniosek o sporządzenie oraz doręczenie nam uzasadnienia wyroku, a dopiero po otrzymaniu wyroku wraz z uzasadnieniem w terminie 14-dni możemy wnieść apelację do sądu odwoławczego.  

Gdy nasza apelacja zostanie jednak nie uwzględniona, a wyrok sądu pierwszej instancji zostanie utrzymany w mocy – wyrok sądu odwoławczego staje się prawomocny z dniem jego wydania. Ponadto, sąd drugiej instancji w związku z przegranym przez nas procesem może włożyć na nas obowiązek uiszczenia kosztów postępowania odwoławczego. Co za tym idzie konieczne jest uiszczenie orzeczonej grzywny i ewentualnych kosztów postępowania. 

Dodatkowo, w przypadku, gdy mandatem karnym miałyby zostać nałożone na osobę obwinioną punkty karne – z tymczasowych punktów karnych, z którymi mamy do czynienia w toku postępowania sądowego, zostają one prawomocnie nałożone na osobę obwinioną w dacie popełnienia danego czynu zabronionego.