NIP – co oznacza i w jaki sposób jest nadawany?

Czym jest NIP?

NIP, czyli Numer Identyfikacji Podatkowej, to dziesięciocyfrowy numer, który pozwala zidentyfikować podatników w Polsce. Jest on nadawany przez naczelnika urzędu skarbowego. Numer NIP składa się z cyfr, które częściowo nadawane są losowo, a niektóre cyfry mają określone znaczenie. Numer NIP wprowadziła Ustawa z dnia 13 października 1995 roku o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.

NIP jest niepowtarzalny, co oznacza, że jest nadawany indywidualnie każdemu podatnikowi, a także przyporządkowuje się go na cały okres prowadzenia działalności lub w przypadku osób fizycznych na całe życie. Warto również przypomnieć, że do końca 2011 roku obowiązek posiadania numeru NIP dotyczył każdego podatnika. Jednak od 1 stycznia 2012 roku osoby fizyczne, które nie prowadzą działalności gospodarczej, nie muszą posiadać numeru NIP – ich identyfikatorem podatkowym jest numer PESEL.

Kto musi posiadać NIP?

Posiadanie i posługiwanie się numerem NIP jest wymagane wobec podatników prowadzących działalność gospodarczą oraz podatników VAT. Obowiązek ten dotyczy także płatników składek ubezpieczeniowych, osób fizycznych, które nie identyfikują się numerem PESEL, ale są podatnikami na podstawie odrębnych przepisów, a także osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które są podatnikami na podstawie innych ustaw.

Kiedy NIP nie jest obowiązkowy?

Od 1 stycznia 2012 roku posiadanie numeru NIP przestało być obowiązkowe dla osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Warto jednak dodać, że wiele osób posiada numer NIP, ale go nie używa. Chodzi o osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, które uzyskały NIP w latach 1996-2011, gdy posiadanie go było jeszcze obowiązkowe dla wszystkich podatników.

Od 2012 roku osoby te, choć posiadają numer NIP, nie muszą z niego korzystać. Do identyfikacji podatkowej wystarczy im jedynie numer PESEL.

Co oznaczają cyfry w numerze NIP?

Skoro wiemy już, czym jest numer NIP i kiedy posiadanie go jest obowiązkowe, to teraz czas wyjaśnić znaczenie poszczególnych cyfr. Otóż pierwsze trzy cyfry NIP oznaczają kod urzędu skarbowego, który go nadał, a sześć kolejnych to cyfry losowe. Natomiast ostatnia cyfra to tzw. cyfra kontrolna, którą oblicza się według specjalnego algorytmu.

Ostatnią cyfrę numeru NIP oblicza się poprzez pomnożenie każdej z pierwszych dziewięciu cyfr przez odpowiednie wagi: 6, 5, 7, 2, 3, 4, 5, 6, 7. Wyniki mnożenia sumuje się, a następnie oblicza się resztę z dzielenia przez 11. Jest to tzw. operacja modulo 11. Jeśli w wyniku dzielenia uzyskuje się liczbę 10, to znaczy, że numer NIP jest nieprawidłowy. Natomiast prawidłowy numer NIP to taki, który po zastosowaniu operacji modulo 11 da wynik równy cyfrze kontrolnej.

Początkowo obowiązywała reguła, zgodnie z którą numer NIP nie mógł posiadać cyfry zero. To oznacza, że przez pierwsze lata numer NIP składał się z dziewięciu cyfr. Ostatecznie zrezygnowano z niej w 2004 roku – do numeru NIP dodano zera.