Nowa premia dla powodzian i wywłaszczenia zalewowe. Marcin Kierwiński pokazał rewolucyjną ustawę

Ustawa powodziowa Marcina Kierwińskiego

Marcin Kierwiński porzucił Parlament Europejski na wniosek premiera i objął w jego rządzie tekę delegata ds. odbudowy terenów dotkniętych powodzią . Z końcem stycznia br. Kierwiński, UOKiK i Rzecznik Finansowy weryfikowali zgłoszenia ubezpieczonych powodzian – zbyt liczne, by były przypadkiem – zaniżania wysokości odszkodowań przez ubezpieczycieli i wyjątkowo przewlekłych postępowań w zakresie likwidacji szkód . 27.01 z przedstawicielami największych grup ubezpieczeniowych spotkał się prezes UOKiK Tomasz Chróstny, deklarując po spotkaniu, że branża gremialnie zobowiązała się dokonać natychmiastowego przeglądu wszystkich reklamacji “powodziowych”.

Niedługo później, 12 marca, Marcin Kierwiński pokazał projekt nowej ustawy powodziowej . Wprowadza szereg małych rozwiązań pomocowych, usprawniających proces odbudowywania się po powodzi przedsiębiorcom, spółdzielniom i prywatnym właścicielom mieszkań i domów. Ustawa reguluje też, kontrowersyjny i podnoszony przez sceptyków, kontekst “wywłaszczeń” - przymusowego odkupu nieruchomości z terenów zalewowych przez Skarb Państwa .

Premia i "wywłaszczenia". Nowa ustawa powodziowa: zmiany

Ustawa aktualizuje rozwiązania pomocowe w trzech sektorach: “ gospodarka ”, “ gospodarowanie nieruchomościami, mieszkalnictwo i budownictwo " oraz " klimat i ochrona środowiska ". Poniżej rekapitulujemy “w pigułce” najważniejsze zmienne w każdym z trzech sektorów. Najbardziej kontrowersyjne zapisy znalazły się w dwóch ostatnich; przewidują m.in. specjalne uprawnienia dla Wód Polskich i odbudowę na terenach zalewowych infrastruktury wodnej (zbiorników retencyjnych).

I. Gospodarka: przedsiębiorcy dostają wolną rękę

Przede wszystkim wydłuża się termin na złożenie wniosków o przyznanie świadczenia interwencyjnego . Dotąd wynosił 6 msc., od przyjęcia ustawy zostanie wydłużony – do końca miesiąca kalendarzowego po upływie 9 msc. od dnia wydania rozporządzenia, czyli de facto do czerwca 2025 r. Przedsiębiorcy zyskują też więcej czasu na przesłanie oszacowania szkód – wówczas mieli na to 5 msc., termin wydłuży się dwukrotnie – do 10 msc. (liczone od dnia otrzymania świadczenia interwencyjnego z ZUS).

W kontekście pożyczek z funduszy pożyczkowych przedsiębiorcy ponownie zyskują więcej czasu (do 18 msc. od dnia wystąpienia szkody, czyli liczone od września). Tyle samo będzie wynosił termin rozliczenia tej pożyczki. Co ważne – w tym segmencie pojawia się zapis o zrezygnowaniu z konieczności dołączenia do wniosku o udzielenie pożyczki zaświadczenia wydanego przez organ gminny (wójta, prezydenta etc.). Od przyjęcia ustawy przedsiębiorca będzie mógł sam oświadczyć o swojej szkodzie . Przewidziano rygor poniesienia odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań, nie jest jednak jasne, jak ten przepis będzie egzekwowany.

Kolejnym instrumentem ma być świadczenie lokalowe – dla właścicieli nieruchomości wynajmowanych przedsiębiorcom. To pieniądze na naprawę szkód, nie będą wyższe, niż wysokość samej szkody, maksymalną ich wielkość określi rozporządzenie RM.

II. Mieszkalnictwo i budownictwo: wywłaszczeń nie będzie, ale Skarb Państwa zaoferuje odkup

Mieszkańcy lokali komunalnych mieliby otrzymać możliwość przeprowadzki do innego lokalu komunalnego. Projekt przewiduje jakiś rodzaj weryfikacji stanu posiadania osób chętnych do takiej zmiany lokalu i ustalenie progu “niemożliwości zabezpieczenia własnych potrzeb lokalowych”, czyli najpewniej dochodowego.

Zakłada się także, że możliwość zamiany na lokal komunalny będzie istniała przez okres 3 lat od wystąpienia powodzi, aby umożliwić gminom ewentualne wybudowanie lokali komunalnych, które będą mogły podlegać zamianie.

Ustawa regulowałaby takie wymiany w modelu 1m/1m, tzn. że nowy lokal będzie takiej samej wielkości, jak ten zniszczony przez powódź.

Lęk przed wywłaszczeniem jest, naturalnie, zbędny; ustawa przewiduje bowiem dobrowolną sprzedaż na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości zlokalizowanych na terenach zalewowych, natomiast wyłącznie tych, które są przeznaczone do rozbiórki. Kierwiński przewidział, że tego rodzaju nieruchomości nie będą wiele warte – dlatego ustawa wprowadzi nowy instrument pomocowy.

Poszkodowany będzie posiadał roszczenie wobec Skarbu Państwa. Sprzedaż nieruchomości przez poszkodowanych będzie mogła nastąpić po cenie ustalonej w wysokości wartości rynkowej gruntu powiększonej o wartość naniesień w postaci budynków mieszkalnych zlokalizowanych na tych nieruchomościach oraz lokali mieszkalnych i użytkowych stanowiących odrębny przedmiot własności lub lokali spółdzielczych […].

Cena 1 metra kw. będzie ustalona jak w dniu poprzedzającym dzień wystąpienia powodzi.

Wody Polskie rozpoczną wykup ziemi. Nowe ograniczenia: będą masowe kontrole inwestorów

Wymienione dotychczas regulacje stanowią jednostkową odpowiedź na powódź z 2024 r. Ustawa przewiduje też bardziej długotrwały i wyprzedzający mechanizm polityki docelowego minimalizowania zabudowy na terenach zalewowych . Regulacja zakładałaby, że spółka Wody Polskie, przy wsparciu Skarbu Państwa, mogłaby odkupić nieruchomości na terenach zalewowych , na których prawdopodobieństwo wystąpienia zalania wynosi co najmniej 10 proc. Wówczas WP płaciłoby za taki teren +20 proc. rynkowej wartości.

Wykup tych nieruchomości dokonuje się dobrowolnie, po cenie rynkowej ustalonej zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi wyceny nieruchomości powiększonej o 20 proc. - czytamy.

To oznacza, że właściciele nieruchomości na terenach zalewowych z prawdopodobieństwem wystąpienia 10 proc. mogą na takiej transakcji zarobić. Następnie Skarb Państwa w tych miejscach postawi infrastrukturę liniową. Takie transakcje będą współfinansowane ze Skarbu Państwa.

Ten punkt zakłada też zwiększenie kontroli zabudowy na terenach zalewowych w przyszłości. Miałby powstać ogólnopolski system informatyczny, kontrolujący rozwój zabudowy na obszarach szczególnie zagrożonych. To zła informacja dla deweloperów, ale dobra dla nabywców. Nadzór nad danymi o pozwoleniach na budowę sprawowałyby Wody Polskie.

Co więcej, administracja państwa planuje przyznać sobie czek in blanco na odbudowę infrastruktury przeciwpowodziowej na terenach dotkniętych zalaniem. To furtka do obejścia regulacji z zakresu ochrony terenów “Natura 2000”, ale nie ustanawia całkowitej w tym zakresie anarchii.

Derogacja od decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nie będzie całkowicie zwalniać z procedur związanych z oceną oddziaływania na obszary Natura 2000. […] działania realizowane na obszarach Natura 2000, a także – co wynika z krajowych potrzeb związanych z ochroną przyrody – na obszarach rezerwatów i ich otulin, będą wymagały zgłoszenia do właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Premia powodziowa

Kolejnym, nowym instrumentem pomocowym, ma być premia powodziowa . To uzupełnienie rozwiązań z programu TERMO , dodatkowe pieniądze na remonty uszkodzonych budynków wielorodzinnych. Co jednak istotne, program TERMO to inicjatywa powołana do zwiększania efektywności energetycznej. To oznacza, że Kierwiński, przy okazji odbudowy popowodziowej, zamierza umożliwić zrealizowanie podniesienia standardów lokali i – na przykład – osadzenie ich w OZE . Wysokość premii wynosiłaby kolejno:

- 70 proc. (dla gmin i TBS-ów),
- 50 proc. (dla pozostałych właścicieli, w tym wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie mieszkaniowe),
- 60 proc. (na budynki zabytkowe).

Dofinansowanie miałoby być przyznawane w formule dotacji bezzwrotnej, pokrywającej część kosztów inwestycji odbudowy. Projekt ustawy ma stanąć na rządzie do końca I kwartału br., czyli do 31 marca.