Co to jest arbitraż i co oznacza w praktyce?

Co to jest arbitraż?

Relacje przedsiębiorców potrafią być bardzo niestabilne i burzliwe, a co za tym idzie – często dochodzi do konfliktów. Zanim któraś ze stron zdecyduje się przenieść sprawę do sądu, często wybiera się inną metodę rozstrzygania konfliktów, jedną z nich jest arbitraż.

Słowo arbitraż pochodzi z języka angielskiego (arbitrage) i oznacza rozstrzyganie spraw cywilnych (głównie gospodarczych) przez specjalnie do tego powołane osoby (arbitrów) i według szczególnych zasad proceduralnych i materialnych. Zasadą arbitrażu jest to, że strony postępowania mają wpływ na wybór arbitrów oraz zasady rozstrzygania sporów.

Arbitraż jest często nazywany także sądem polubownym, czyli sądem niestałym (nie ma osobnej siedziby, personelu administracyjnego i jest rozwiązywany zaraz po wydaniu wyroku). Skonfliktowane strony samodzielnie wybierają skład sądu arbitrażowego, miejsce orzekania oraz niezbędną liczbę członków.

Polskie prawo posługuje się jedynie określeniem sąd polubowny, jednak w języku sądowniczym odróżnia się sąd polubowny (rozstrzygający spory gospodarcze) od arbitrażu. Jeżeli obie strony nie zawrą specjalnej informacji w klauzuli arbitrażowej, postępowanie arbitrażowe staje się automatycznie jednoinstancyjne, co oznacza, że nie można złożyć apelacji od orzeczenia sądu.

Arbitraż i zapis na sąd polubowny

Przedsiębiorcy mają możliwość zgłoszenia się do stałego sądu arbitrażowego, czyli instytucji orzekających we wszystkich dziedzinach prawa cywilnego oraz prawa gospodarczego. Największym takim sądem jest Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, jednak w każdym dużym mieście znajdziemy siedzibę sądu polubownego. Taka forma arbitrażu zapewnia szybkie postępowanie ze względu na elastyczność czasową arbitrów.

Najważniejsze kwestie, czyli wybór formy rozstrzygania konfliktu, wybranie arbitra lub arbitrów oraz wszelkie ustalenia dotyczące sposobu przeprowadzenia arbitrażu, zostają spisane w umowie arbitrażu lub klauzuli zamieszczonej w umowie regulującej ich stosunki gospodarcze.

Co musi zawierać zapis na sąd arbitrażowy?

Zapis na sąd arbitrażowy musi zawierać przedmiot konkretnego sporu albo stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć. Inne informacje, które należy w nim zawrzeć, to:

• wskazanie arbitrów lub superarbitra (przewodniczącego składu orzekającego),

• wskazanie liczby lub atrybutów arbitrów (np. wykształcenia, wieku),

• wskazanie sposobu powołania i wyłączenia arbitrów,

• określenie trybu postępowania przed sądem polubownym,

• zastrzeżenie jednomyślności przy wydaniu wyroku,

• język lub języki, w których będzie prowadzone postępowanie.

Plusy i minusy arbitrażu

Jak każda metoda rozstrzygania sporów, arbitraż również posiada swoje własne wady i zalety, którymi należy się kierować przy wyborze pomocy zewnętrznego specjalistę.

Do zalet arbitrażu możemy zaliczyć:

• szybkość i oszczędność postępowania,

• poufność postępowania,

• możliwość wyboru arbitrów (dowolnych specjalistów w konkretnych dziedzinach gospodarczych),

• wykonalność orzeczeń sądów polubownych w ok. 140 krajach świata,

• zrównanie orzeczeń arbitra z wyrokami sądów powszechnych.

Jako minus arbitrażu możemy uznać:

• konieczność sporządzenia zapisu na sąd polubowny w formie pisemnej.