Grupa kapitałowa jako forma koncentracji spółek
Na rynku biznesowym rysuje się coraz wyraźniejsza tendencja do łączenia się przedsiębiorstw w większe struktury. Jedną z tego typu form gospodarczych są grupy kapitałowe. Grupa kapitałowa stanowi zbiór co najmniej dwóch podmiotów gospodarczych o samodzielności prawnej, które trwale łączy kapitał, strategia, kontrakt, organizacja, rynek lub konkretne osoby. W tworzonym układzie jedno przedsiębiorstwo pełni funkcję spółki dominującej (nadrzędnej) sprawującej kontrolę nad pozostałymi spółkami zależnymi albo stowarzyszonymi. Głównym celem powstawania grup kapitałowych jest ekspansja gospodarcza, rozwój przedsiębiorstw tworzących grupę, a także budowanie przewagi nad konkurencją. Pojęcie grupy kapitałowej często jest używane zamiennie z pojęciem holdingu, ponieważ brak jednoznacznej definicji tych terminów w prawie polskim.
Grupa kapitałowa pełni dwie zasadnicze funkcje: zarządza działalnością operacyjną oraz rozwojem poszczególnych spółek wchodzących w jej skład oraz tworzy strategię grupy kapitałowej jako całości.
Typy grup kapitałowych
Można wyróżnić różne typy grup kapitałowych, ze względu na cele i sposoby ich działania. Mamy więc do czynienia z grupami: • operacyjnymi (koncernami) – spółka macierzysta o dominującej pozycji w grupie prowadzi kluczową działalność operacyjną, zarządza rozwojem grupy i bieżącą realizacją zadań, natomiast spółki-córki prowadzą działalność operacyjną na zasadzie wspomagania i uzupełniania; • strategicznymi (zarządczymi) – spółka macierzysta nie prowadzi żadnej działalności operacyjnej, pełni wyłącznie funkcje zarządzania rozwojem grupy oraz swoimi udziałami w jednostkach zależnych; działalność operacyjna, rozwój i realizacja leżą po stronie spółek-córek; • finansowymi – celem jest osiąganie maksymalnych korzyści ekonomicznych i finansowych przy minimalnym ryzyku finansowym.
Przyczyny tworzenia grup kapitałowych
Zjawiskiem, które przyczynia się do tworzenia grup kapitałowych, jest rozwój przedsiębiorstwa, które na skutek progresu przybiera rozmiary utrudniające skuteczną działalność oraz zarządzanie. Rozwój może mieć charakter wewnętrzny i dokonywać się poprzez zyskiwanie nowych zdolności produkcyjnych, usługowych, handlowych lub jako skutek inwestycji, albo charakter zewnętrzny i być efektem współdziałania z innymi podmiotami gospodarczymi. W przypadku zaistnienia takiego kryzysu wzrostu korzystnym rozwiązaniem jest podzielenie przedsiębiorstwa na mniejsze części i nadanie im statusu samodzielnych podmiotów gospodarczych oraz ponowne połączenie ich w grupę kapitałową.
Wśród pozostałych przyczyn zawiązywania grup kapitałowych należy wymienić specjalizację poszczególnych podmiotów, zwiększenie różnorodności produkcji, ograniczenie ryzyka działalności czy chęć wzmocnienia pozycji rynkowej w branży.
Sposoby tworzenia grup kapitałowych
Istnieją cztery typowe drogi tworzenia grup kapitałowych, a mianowicie: • przejęcie lub wykup przez spółkę macierzystą udziałów lub akcji istniejących spółek; • wydzielenie ze struktury spółki macierzystej niektórych działalności i zorganizowanie ich w formie spółek zależnych na zasadzie outsourcingu kapitałowego; • utworzenie przez spółkę dominującą nowych spółek podporządkowanych celem prowadzenia nowych działalności; • przekazanie przez właścicieli swoich udziałów lub akcji w spółkach spółce macierzystej, utworzonej w celu zarządzania tymi udziałami lub akcjami, czyli tzw. konsolidacja właścicielska.
Tytułem podsumowania można stwierdzić, że utworzenie grupy kapitałowej wzmacnia potencjał gospodarczy zarówno poszczególnych przedsiębiorstw budujących strukturę, jak i grupy jako całości. Spółki zależne zachowują odrębność prawną, ale pozostają pod kontrolą i wpływem spółki dominującej. Możliwe jest prowadzenie inwestycji kapitałowych wewnątrz grupy czy udzielania kredytów i pożyczek przez spółkę dominującą spółkom zależnym. Każdy podmiot może prowadzić własną politykę cenową i budować swoje zaplecze produkcyjno-usługowe. Grupy kapitałowe wzmacniają swoją pozycję na rynku i skutecznie walczą z konkurencją.
