Kiedy delegacja zamienia się w oddelegowanie? Różnica jest całkiem spora, ekspert tłumaczy zawiłości przepisów

Miejsce świadczenia pracy

Skierowanie pracownika do pracy w innym miejscu niż to, które zostało określone w umowie o pracę może zaś nastąpić tylko na określonych warunkach i w tym zakresie pracodawcy powinni dochować szczególnych wymogów formalnych.

Miejsce świadczenia pracy należy do kategorii istotnych elementów umowy o pracę, które dla swej zmiany wymagają zawarcia porozumienia zmieniającego lub zastosowania wypowiedzenia zmieniającego. 

W wyroku z 16 lutego 1995 r. sygn. akt I PRN 122/94 Sąd Najwyższy wskazał, że zmiana miejsca pracy wymaga wypowiedzenia zmieniającego lub zgody pracownika.

Wypowiedzenie zmieniające

Wypowiedzenie zmieniające, tj. "wypowiedzenie wynikających z umowy warunków pracy i płacy” (art. 42 § 1–3 Kodeksu pracy), to instytucja, w ramach której pracodawca może dokonać trwałej modyfikacji warunków zatrudnienia i wskutek której następuje pogorszenie sytuacji pracownika. Niewątpliwie zaś przeniesienie pracownika do innej miejscowości może skutkować niekorzystnymi dla niego zmianami.

Wypowiedzenie zmieniające polega na jednoczesnym wypowiedzeniu pracownikowi dotychczasowych warunków pracy i płacy i zaproponowaniu nowych warunków. W konsekwencji, wypowiedzenie zmieniające powinno być złożone w formie pisemnej, z zachowaniem przewidzianych dla danej umowy o pracę okresów wypowiedzenia i zgodnie z art. 42 § 3 Kodeku pracy. Pracodawca daje w ten sposób pracownikowi możliwość wyrażenia zgody lub odmowy na zmianę miejsca wykonywania pracy.

Porozumienie zmieniające i polecenie zmieniające

Możliwe jest także uzgodnienie z pracownikiem zmiany miejsca świadczenia pracy – co stanowi czynność dwustronną. Nastąpić to może na podstawie porozumienia zmieniającego umowę o pracę (aneksu). Warunki pracy można w ten sposób zmienić na stałe lub na określony czas – poprzez określenie miejsca pracy na zasadach wskazanych powyżej.

Porozumienie zmieniające może być zawarte w dowolnej formie, jednak do celów dowodowych powinno nastąpić w formie pisemnej, tak jak umowa o pracę. Można je zawrzeć w dowolnym momencie. Wówczas pracownik nie znajduje się w podróży służbowej. Nieważna jest przy tym klauzula umowna zawierająca bezwarunkową zgodę pracownika na czasową zmianę miejsca pracy w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, tj. bez określenia miejscowości, w której praca miałaby być świadczona, jak również okresu, którego te zmiany dotyczą (Tak: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2008 r., sygn. akt I PK 96/08).

Niekiedy wskazuje się na możliwość oddelegowania pracownika poprzez zastosowanie tzw. polecenia zmieniającego - art. 42 § 4 Kodeksu pracy dopuszcza możliwość powierzenia przez pracodawcę pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika. Wskazuje się przy tym, że na podstawie tego przepisu nie jest dopuszczalna modyfikacja samego miejsca świadczenia pracy.

Zmiana miejsca pracy

Niewątpliwie więc zmiana miejsca pracy musi być co do zasady dokonana na mocy porozumienia stron lub w drodze wypowiedzenia zmieniającego złożonego przez pracodawcę. Pracodawca nie może zatem swobodnie decydować o zmianie tego miejsca. W pewnych przypadkach dopuszczalna jest przy tym czasowa zmiana miejsca pracy w formie polecenia służbowego pracodawcy, co stanowi podróż służbową. W każdym przypadku trzeba jednak ocenić, czy mamy do czynienia z wykonaniem doraźnego zadania (podróżą służbową) czy też z czasową zmianą miejsca pracy, która wymaga zgody pracownika. Przepisy nie określają bowiem, jak długo może odbywać się podróż służbowa.