PAN apeluje po powodzi: kataklizmów będzie więcej. Odbudowa skuteczna tylko w jednym przypadku
W południowej Polsce trwa wielkie sprzątanie i odbudowa po wrześniowej powodzi. Zbierane są też wnioski o świadczenia interwencyjne, z których mogą skorzystać poszkodowani przedsiębiorcy. Naukowcy zwracają jednak uwagę, że odbudowa musi uwzględniać nie tylko potrzeby mieszkańców, ale też problemy, które dopiero nadejdą.
Gwałtownych, ekstremalnych zjawisk będzie coraz więcej
Świadkowie i uczestnicy wrześniowej powodzi zwracają uwagę, że w niektórych miejscowościach straty były jeszcze większe niż podczas powodzi w 1997 r., którą nazwano przecież powodzią tysiąclecia nie bez powodu. Okazuje się jednak, że postępująca katastrofa klimatyczna powoduje, że kataklizmy, których spodziewaliśmy się raz na millenium dzielić może mniej niż 30 lat.
Nic nie zapowiada, aby miało się to zmienić, wręcz przeciwnie. Skrajnych i ekstremalnych zjawisk - przypominamy, że gdy południowo-zachodnią część kraju zalewała woda w części północno-wschodniej mieliśmy do czynienia z suszą hydrologiczną - będzie coraz więcej. Uwagę na ten problem zwraca Komitet Problemowy ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium PAN, który przestrzega przed odbudową po powodzi w sposób, który nie uwzględni przyszłych zagrożeń. Ich nadejście nie jest bowiem kwestią prawdopodobieństwa, lecz czasu.
Miliardy złotych strat przez powódź. Kwota jest ogromna i będzie jeszcze rosłaPAN apeluje, by odbudowywać z myślą o nadchodzących kataklizmach
Naukowcy PAN opublikował komunikat na temat konieczności uwzględnienia wyzwań klimatycznych w działaniach po powodzi we wrześniu 2024 r. Zwraca się w nim uwagę, że ekstremalne zaburzenia obiegu wody - nie tylko powodzie, ale też susze i opady nawalne - stają się coraz częstsze i bardziej dotkliwe. Co więcej, zjawisko będzie eskalować w przyszłości, jeśli nie zostaną podjęte działania na rzecz znaczącego ograniczania antropogennej emisji dwutlenku węgla.
W ocenie naukowców nie ma wątpliwości, że już odbudowa po wrześniowej powodzi musi stanowić odpowiedź na zagrożenia w przyszłości. W innym wypadku odbudowana infrastruktura i zabudowania będą niszczone jeszcze wielokrotnie, na coraz większą skalę. Będą pochłaniać przy tym gigantyczne zasoby:
Prawdopodobieństwo podobnych zdarzeń, będzie – wraz ze wzrostem temperatury – szybko narastać. Narastać będzie również wielkość strat wskutek coraz liczniejszych i bardziej złożonych zagrożeń. (...) Jeśli przy odbudowie po katastrofalnej powodzi nie będziemy patrzeć w przyszłość, a stosować rozwiązania z przeszłości, zapominając o zmieniających się i narastających zagrożeniach, nie wykorzystamy szansy na zastosowanie rozwiązań, które w najwyższym możliwym stopniu będą je łagodziły.
Podstawowym postulatem są zmiany w planie zagospodarowania. Wrześniowe powodzie pokazały, że w zabudowie nie zostały optymalnie uwzględnione tzw. stery błękitno-zielonej infrastruktury, zarządzanie zlewniowe i skutki degradacji krajobrazu.
Obszerne postulaty prawne i infrastrukturalne
Szczegółowe postulaty PAN podzielił na dwie grupy. Do pierwszej z nich zaliczono zmiany w prawie. Znajdziemy wśród nich takie sugestie jak obowiązek uwzględniania procesów fizycznych i przyrodniczych w planowaniu przestrzennych, zmiany w gospodarce leśnej, tak aby dostatecznie uwzględnione zostały ochronne funkcje lasów, priorytetowe wdrażanie rolnictwa odtwarzającego glebę, uwzględnienie retencji w gospodarowaniu wodami czy wprowadzenie planów zarządzania ryzykiem powodzi i suszy.
W drugiej grupie postulatów PAN poświęcił uwagę rozwiązaniom już stricte infrastrukturalnym. Tu proponowane jest połączenie rozwiązań naturalnych (odtwarzanie mokradeł, rozwój retencji, zagospodarowanie lasów) z zabezpieczeniami hydrologicznymi. Zalecana jest także rozbudowa infrastruktury błękitno-zielonej, wycofywanie zabudowy z terenów zalewowych, a nawet strukturalne, formalne i konstrukcyjne zmiany w infrastrukturze.
Postulaty uwzględniają więc działania zakrojone bardzo szeroko, kompleksowe i kosztowne. Wrzesień tego roku pokazał jednak, że nie sposób wskazać wydatków i inwestycji, które byłyby bardziej pilne. Ze swoje strony Komitet Problemowy ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium PAN deklaruje gotowość do współpracy z rządem.
