Prawa autorskie zależne – z czym się wiążą?

Prawa autorskie zależne - co to jest?

Pojęcie prawa autorskie zależne należy rozpatrywać na gruncie przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych; art. 2. brzmi on następująco:

Art. 2. 1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. 2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania. 3. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi. 4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem. 5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego. Z art. 2 ust. 1, wynika, że opracowanie to inne ujęcie utworu lub przekształcenie go w inne dzieło. Może się ono dokonywać w rozmaity sposób, jednak warunkiem koniecznym do tego, by uznać je za opracowanie, jest fakt, że jest ono twórcze lub posiada cechy utworu: musi być dziełem człowieka, mieć charakter indywidualny, a także musi zostać ustalone w jakiejkolwiek formie. Podsumowując, autorskie prawa zależne można scharakteryzować w skrócie następującymi stwierdzeniami: • Opracowanie cudzego utworu, a w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja jest przedmiotem bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. • Zgoda twórcy utworu pierwotnego na rozporządzanie opracowaniem powoduje narodziny APM do opracowania. • Inspiracja cudzym utworem nie stanowi opracowania.

Komu przysługują zależne prawa autorskie?

Autorskie prawa zależne przysługują osobie, która opracowała już stworzony utwór, który jest chroniony prawami autorskimi innej osoby. Takim opracowaniem może być tłumaczenie, przeróbka, adaptacja (art. 2 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), przeniesienie na inną technikę artystyczną, układ muzyczny, przeróbki na mechaniczne instrumenty muzyczne oraz przeniesienia na film (art. 3 ustawy o prawie autorskim z 1952 roku). Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem (art. 2 ust. 4 ustawy o prawie autorski i prawach pokrewnych). W ujęciu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych opracowanie cudzego utworu, które stanowi twórczą ingerencję, w cudzy utwór lub w cudze utwory, traktowane jest jako odrębny utwór. Warto pamiętać, że prawo do takiego utworu jest skonstruowane jako prawo zależne od praw do utworu macierzystego. Rozporządzanie oraz korzystanie z opracowania zależy, w okresie ochrony autorskich praw majątkowych do utworu macierzystego, od zgody autora utworu. Przerobienie utworu, do którego nabyło się prawo, niesie ze sobą takie korzyści jak np.: ● samodzielne rozwijanie takiego utworu, ● przerabianie go na potrzeby innych inicjatyw, ● zlecanie dokonywania przeróbek i wprowadzania zmian innym podmiotom. Gdy autor nie wyrazi zgody na przerabianie i ingerowanie w utwór, pozostaje on jedynym uprawnionym do dokonywania ingerencji w utwór. Oznacza to, że zamawiający nie może wprowadzać zmian ani samodzielnie, ani przy pomocy podmiotów trzecich. Warto wiedzieć, że nie wszystkie zamiany w utworze prowadzą do powstania utworu zależnego. Kategoria ta nie została zdefiniowana w ustawie, powszechnie jednak przyjmuje się, że opracowaniem jest taki utwór, który powstając na bazie innego utworu i, będąc odmiennym od niego dobrem niematerialnym, komunikuje jednocześnie treść i formę utworu pierwotnego. Stworzenie opracowania wykracza poza ramy autorskich praw osobistych, a zatem nie prowadzi do naruszenia prawa do integralności utworu (autorskiego prawa osobistego, o którym mowa w art. 16 pkt 3 prawa autorskiego), jest to nie tyle proces polegający na naruszeniu treści lub formy utworu pierwotnego, ile na stworzeniu na jego bazie nowej kategorii utworu. Dokonanie jedynie prostych zmian w utworze pierwotnym takich jak np. korekta redakcyjna, usunięcie fragmentów nie będzie prowadziło do powstania opracowania. W takim wypadku będzie można mówić jedynie o ingerencji w prawo do integralności utworu (a więc zakresu osobistych praw autorskich). Aby w pełni zabezpieczyć sobie możliwość zmiany nabytego utworu, oprócz przeniesienia autorskich praw majątkowych, konieczne jest również zadbanie o postanowienia, w których twórca udziela nam zezwolenia na rozporządzanie, wykonywanie i korzystanie z opracowań utworu wraz z prawem do udzielania takich zezwoleń osobom trzecim (zgoda na wykonywanie autorskich praw zależnych), a także o postanowienia, w których twórca zobowiązuje się do niewykonywania względem nas swoich autorskich praw osobistych i zezwala nam wykonywanie tych praw w jego imieniu. Tutaj pozostaje jedynie kwestia odpowiedniego zabezpieczenia tych zobowiązań i oświadczeń. Opracowano na podstawie: t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231, z 2020r. poz. 288.