Służebność przesyłu - czym jest i jak jakim regulacjom podlega?

Służebność przesyłu - co to?

Służebnością określane jest prawo osoby do korzystania z nieruchomości, która stanowi własność kogoś innego. Pojęcie służebności przesyłu zostało uregulowane w polskim prawie cywilnym dopiero w 2008 roku, kiedy to znalazło się w Kodeksie Cywilnym. Służebność przesyłu została określona jako funkcjonująca na analogicznej zasadzie do służebności drogi koniecznej, dotyczy linii przesyłowych, niezbędnych do transportu energii czy innych substancji, np. wody, pary, gazu. Oznacza to, że nieruchomość zostaje obciążona prawem polegającym na umożliwieniu korzystania z tejże nieruchomości w określonym zakresie przez przedsiębiorcę prowadzącego działalność przesyłową, dla potrzeb budowy lub korzystania z urządzeń służących do doprowadzania bądź odprowadzania płynów, pary, gazu czy energii elektrycznej. Służebność ustalana jest przez właściciela gruntu, budynku czy lokalu, lub użytkownika wieczystego miejsca, gdzie mają się znaleźć urządzenia należące do przedsiębiorcy

Służebność przesyłu umożliwia przedsiębiorcy korzystanie z jego własnych urządzeń w sposób nieograniczony, jeżeli chodzi o działania związane z funkcjonowaniem urządzeń.

Jak ustanowić służebność przesyłu?

Ustanowienie służebności jest tożsame z wyrażeniem zgody na umożliwienie wejścia pracowników przedsiębiorcy na obciążoną nieruchomość, w celu zamontowania tam urządzeń przesyłowych, a także ich późniejszą naprawę, konserwację i eksploatację.  Ustanowienie służebności przesyłu może zostać dokonane jeszcze przed wybudowaniem urządzeń przesyłu przez przedsiębiorcę. Dokonywane ono jest na rzecz tegoż przedsiębiorcy, który w określonym czasie urządzenia te wybuduje. 

Podstawą ustanowienia służebności przesyłu jest umowa zawierana między właścicielem nieruchomości, a przedsiębiorcą prowadzącym działalność przesyłową. W umowie zawarte powinny być warunki związane z odpłatnością - od zapisu w umowie zależy, czy właściciel będzie mógł pobierać wynagrodzenie za ustanowioną służebność przesyłu i w jaki sposób to wynagrodzenie będzie pobierane (jednorazowo, kwartalnie czy okresowo). W sytuacji, gdy jedna ze stron nie przystanie na warunki umowy, każda z nich może zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie sporu. W momencie, gdy urządzenie przesyłowe zostaje sprzedane, na nabywcę oprócz własności, przenoszona jest także służebność przesyłu.

Zasiedzenie służebności

Często zdarzają się sytuacje, gdy urządzenia przesyłowe, takie jak między innymi słupy linii wysokiego napięcia, które w Polsce stawiane były przez przedsiębiorstwa energetyczne przed 1989 rokiem, znajdują się na danej nieruchomości od wielu lat, a stała się ona przez ten okres prywatną własnością. W takiej sytuacji mogło dochodzić do zasiedzenia służebności, czyli sytuacji, gdy właściciel nie korzystał ze swojego prawa i nie domagał się wydania rzeczy. Przez te przepisy właściciel danego gruntu często nie mógł rościć żądań finansowych wobec przedsiębiorcy. Jednak w 2009 roku Sąd Najwyższy uznał poprzez orzeczenie, że okres przed 1989 rokiem nie jest brany pod uwagę jako zasiedzenie, ponieważ właścicielem przedsiębiorstw energetycznych był wówczas Skarb Państwa.

Bezumowne korzystanie z nieruchomości a odszkodowanie

Jeżeli urządzenia służebności przesyłu znajdowały się na danej nieruchomości bez dokonania przez przedsiębiorcę i właściciela tych urządzeń, odpowiednich regulacji prawnych, właścicielowi nieruchomości należy się odszkodowanie. Prawo do odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przysługuje właścicielowi nawet do 10 lat wstecz. Podstawą roszczeń tych należności są przepisy art. 224 i 225 kc (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 sierpnia 2014 roku, wydany w sprawie o sygn. II CSK 573/13). Może on ubiegać się o wypłatę kwoty należnej za cały ten okres użytkowania jego gruntu.