Tak wyglądają finanse Watykanu. Jest źle, może być jeszcze gorzej
Watykan niedawno poinformował o chorobie papieża Franciszka. Ojciec Święty przebywa obecnie w szpitalu i jeszcze nie wiadomo jak długo potrwa hospitalizacja. Tymczasem stan zdrowia głowy kościoła nie jest jedynym problemem Stolicy Apostolskiej. Analiza finansów Watykanu wskazuje na deficyt, który będzie tylko narastał.
Watykan w kryzysie
W piątek 14 lutego biuro prasowe Watykanu poinformowało, że papież Franciszek został przewieziony do Polikliniki Gemelli w Rzymie. Badania laboratoryjne oraz prześwietlenie klatki piersiowej wskazało na obustronne zapalenie płuc, dlatego też wystąpiła konieczność kontynuowania leczenia w warunkach szpitalnych. Wierni zgromadzili się na czuwaniu przed rzymską kliniką i przekazali Ojcu Świętemu wyrazy wsparcia.
Stan zdrowia 88-letniego papieża pogarszał się już od jakiegoś czasu. Oprócz aktualnej infekcji Franciszek cierpi na a przewlekłą chorobę nerwów, która powoduje między innymi bóle pleców, bioder i nóg. Z tego powodu jest mu coraz trudniej realizować powierzone zadania. Do obowiązków głowy Kościoła należy nie tylko duchowe przewodnictwo wiernych, ale również administrowanie Watykanem jako suwerennym państwem-miastem. Ostatnie analizy finansów pokazują, że Kościół znajduje się w głębokim kryzysie.
Skąd Watykan ma pieniądze?
Z uwagi na postępującą laicyzację finanse Kościoła Katolickiego od wielu lat są w stanie deficytu i najprawdopodobniej skala tego problemu będzie się powiększała. Papież Franciszek wezwał nie tylko do cięć w wydatkach, ale również poprawy zarządzania aktywami oraz do większej przejrzystości w prowadzeniu polityki pieniężnej.
W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że Watykan posiada dwie główne instytucje finansowe: Instytut Dzieł Religijnych (inaczej Bank Watykański) i Administrację Patrymonium Stolicy Apostolskiej. Według bilansu APSA do majątku państwa-miasta należą 4051 nieruchomości we Włoszech, a także 1120 w innych częściach świata, głównie w Londynie, Paryżu, Genewie i Lozannie. To stanowi jedno z dwóch głównych źródeł watykańskiego dochodu. Drugim jest tak zwane “świętopietrze”, czyli ofiary składane przez wiernych.
Oprócz tego istnieją również autonomiczne organy finansowe, które posiadają własny budżet — należy do nich Gubernatorat Państwa Watykańskiego, a środki, którymi dysponuje, są niejawne. To fundusze pozyskiwane między innymi z dochodów Muzeów Watykańskich czy kompleksu muzealnego willi papieskich.
Połączenie słów “pieniądze” i “kościół” może budzić wiele emocji i kontrowersji, głównie ze względu na duchowy, a nie materialny charakter wspólnoty oraz malejące zaufanie do księży czy biskupów. Jednakże papież zwrócił uwagę, że dla Kościoła finanse to środek do realizowania misji religijnej i moralnej, a nie cel sam w sobie.
Planowanie finansowe, budżetowanie, audyt, inwestycje i oszczędności Watykanu są niezbędne do wykonywania misji Kościoła katolickiego i należy do nich podchodzić z najwyższym poczuciem odpowiedzialności i rozwagi – można przeczytać w liście Papieża do pracowników Sekretariatu ds. Gospodarczych, upublicznionym pod koniec 2023 roku.
Faktycznie od tamtego momentu w polityce finansowej Watykanu zaszło kilka istotnych zmian. Choć sytuacja pod pewnymi względami nieznacznie się poprawiła, widmo poważnego kryzysu jest jak najbardziej realne. Stanowisko papieża Franciszka wobec kapitalizmu również może stanowić pewną blokadę. Jednym z palących problemów jest zadłużenie funduszu emerytalnego, kory zbliża się do granicy niewypłacalności. Jaka jest alternatywa?
Obniżka pensji i racjonalizacja zarządzania aktywami
Jednym z posunięć papieża Franciszka w celu przeciwdziałania problemom finansowym było obniżenie pensji personelu zatrudnianego przez Kościół i bardziej racjonalne zarządzanie aktywami. Wspomniana APSA sprawuje kontrolę nad kilkoma firmami w Szwajcarii, Francji i Anglii, które wypracowują zyski dla Watykanu. Obecnie te zasoby majątkowe zapewniają Kościołowi 30 mln euro wpływów. Przy czym deficyt finansowy wynosi teraz rekordowe 81 mln euro.
W ciągu ostatnich 60 lat liczba osób zatrudnionych przez administrację Kościoła wzrosła czterokrotnie, co jest znacznym obciążeniem dla budżetu. Kardynał Farrell, który od ubiegłego roku administruje Watykański Funduszu Emerytalny, wyraził przekonanie, że wyeliminowanie deficytu będzie możliwe bez cięcia w świadczeniach. Obecne zadłużenie wynosi około i 631 mln euro. Zadaniem Fareella jest przeprowadzenie reform strukturalnych, które zapobiegną pogłębianiu się problemu.
Nadzieja na tymczasowe rozwiązanie problemu jest związana z jubileuszem 1700-lecia Soboru Nicejskiego, przypadającym w 2025 roku. To jedno z najważniejszych wydarzeń w historii chrześcijaństwa, więc szacuje się, że na obchody do Rzymu przybędzie około 35 mln pielgrzymów. Wokół rocznicy mają być organizowane również liczne wydarzenia kulturalne, które mogące ożywić ruch turystyczny, który nie wrócił jeszcze do poziomu sprzed pandemii.
Wciąż jednak do pełnego rozwiązania problemów strukturalnych konieczne jest przeprowadzenie gruntownych reform, przeciwdziałanie korupcji oraz odbudowa zaufania wiernych.
