Testament - czym jest i jak go napisać?

Testament – czym jest i kto może go sporządzić?

Testament to nic innego, jak przepisanie na wypadek śmierci własnego majątku innej osobie. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego sporządzić i odwołać testament mogą osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Innymi słowy, mogą to być osoby pełnoletnie, które nie są ubezwłasnowolnione.

Testament należy spisać własnoręcznie. Dokument spisany przez przedstawiciela nie będzie ważny. Akt ostatniej woli może obejmować rozrządzenie majątkiem tylko jednego spadkodawcy. Nie można zatem sporządzać testamentów wspólnych, ale można przyporządkować każdemu ze spadkobierców konkretną część spadku. Testator może w każdej chwili odwołać cały testament lub jego poszczególne postanowienia, a nawet umieścić zapis o wydziedziczeniu konkretnych osób.

Warto dodać, że zwierzęta są traktowane przez prawo jako część majątku spadkowego, czyli na równi z przedmiotami materialnymi. Innymi słowy, zwierzęta nie mogą być spadkobiercami, ale można w testamencie wyznaczyć osobę, która po śmierci spadkodawcy będzie opiekować się pupilem.

Co, jeśli testament nie zostanie spisany?

W przypadku śmierci osoby, która z jakiegoś powodu nie spisała testamentu, stosuje się tzw. dziedziczenie ustawowe. W takiej sytuacji spadek otrzyma rodzina zmarłego, lecz kwestię podziału majątku regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Prawo dzieli spadkobierców na kilka grup, które mogą odziedziczyć spadek. Są to według kolejności:

• dzieci, potomkowie i małżonek spadkodawcy;

• małżonek, rodzice, rodzeństwo i potomkowie rodzeństwa spadkodawcy;

• dziadkowie spadkodawcy oraz potomkowie dziadków;

• pasierbowie pod warunkiem, że są sierotami w chwili śmierci spadkodawcy;

• gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na terenie Polski.

Jak sporządzić testament?

Sporządzenie testamentu jest proste i zajmuje praktycznie kilka minut. Wystarczy odręcznie spisać ostatnią wolę na kartce papieru, przy czym nie wolno zapominać o podpisie i dacie. W testamencie należy wskazać spadkobiercę lub spadkobierców; opisać, co jest przedmiotem spadku; ewentualnie wymienić, co komu przysługuje. Warunkiem koniecznym jest spisanie aktu ostatniej woli długopisem lub piórem – nie wolno sporządzać testamentu na komputerze lub maszynie do pisania. Warto pamiętać, że istnieją różne formy sporządzania testamentów. Dokładny opis poszczególnych form został zawarty w dalszej części artykułu.

Testament – formy sporządzania

Znane są dwie formy sporządzania testamentu – zwykła i szczególna. Najczęściej stosuje się formę zwykłą, natomiast forma szczególna jest zarezerwowana dla konkretnych przypadków. Testamenty zwykłe dzielimy na:

• testament ręczny (holograficzny) – jest to testament pisemny, spisany własnoręcznie przez osobę, która chce rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci. Taki dokument może zostać w całości napisany i podpisany tylko i wyłącznie przez spadkodawcę. Jakikolwiek udział drugiej osoby jest tu niedopuszczalny. Taki testament może zostać sporządzony nawet na zwykłej kartce. Kluczowe są tu trzy elementy – odręczne pismo, data i podpis. Ten rodzaj testamentu jest często stosowany przez testatorów, gdyż nie ma zbyt wielu wymagań i można go z łatwością spisać w bardzo krótkim czasie. Z drugiej strony, jeśli testator źle spisze swój testament, może się okazać, że po śmierci spadkodawcy nie uda się zrealizować wszystkich zapisów.

• testament notarialny – jest to testament sporządzany przez notariusza w formie aktu notarialnego. Taki dokument urzędowy jest znacznie trudniejszy do podważenia i może zostać zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT), dzięki czemu łatwiej będzie można go odszukać w przypadku śmierci testatora. Testament notarialny pozwala na prawidłowy zapis ostatniej woli spadkodawcy w świetle obowiązującego prawa i zwiększa szanse na spełnienie wszystkich zapisów.

• testament allograficzny – jest to ustne oświadczenie ostatniej woli spadkodawcy w obecności dwóch świadków. Zgodnie z przepisami świadkiem może być wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu i gminy lub kierownik urzędu stanu cywilnego. Jeśli testament w tej formie zostanie złożony w obecności pełnomocników lub innych urzędników, zostanie uznany jako nieważny. Oświadczenie jest spisywane w protokole z podaniem daty sporządzenia, a następnie odczytywany w obecności świadków i podpisany przez spadkodawcę, urzędnika i świadków.

Formę szczególną testamentu można stosować tylko w uzasadnionych przypadkach. Rozróżniamy:

• testament ustny – takie oświadczenie woli można sporządzić w obecności co najmniej trzech świadków w sytuacji, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, a przygotowanie testamentu w formie zwykłej jest niemożliwe lub poważnie utrudnione. Jednak testament ustny, aby zachował ważność, musi zostać spisany w ciągu jednego roku od jego wygłoszenia. Dokument musi zostać podpisany przez spadkodawcę i co najmniej dwóch świadków. Jeśli śmierć spadkodawcy uniemożliwia spisanie i podpisanie jego ustnej woli, w ciągu sześciu miesięcy od śmierci co najmniej dwóch świadków musi potwierdzić testament ustny przed sądem.

• testament podróżny – taka forma testamentu może zostać spisana podczas podróży na polskim statku lub w samolocie. Warunkiem jest obecność kapitana statku lub samolotu.

• testament wojskowy – spadkodawca może wygłosić ostatnią wolę żołnierzom pełniącym czynną służbę wojskową, którzy z kolei mają obowiązek spisać testament w jego imieniu. Taki dokument musi następnie zostać podpisany przez spadkodawcę i/lub świadków, w zależności od odmiany testamentu wojskowego. Takie oświadczenie woli może zostać sporządzone tylko w przypadku mobilizacji, wojny lub jeśli spadkodawca przebywa w niewoli.