Wypadek przy pracy – zgłoszenie, procedury i obowiązki z nim związane
Niezależnie od wykonywanego rodzaju pracy, zawsze jesteśmy narażeni na wystąpienie nieszczęśliwego wypadku. Natomiast jeśli takie zdarzenie nastąpi w pracy, konieczne jest wdrożenie odpowiednich procedur i podjęcie konkretnych działań. Co musi zrobić pracownik w sytuacji wypadku przy pracy? Jakie obowiązki ciążą na pracodawcy?
Czym jest wypadek przy pracy?
Definicję wypadku przy pracy i sytuację, którą można za takowy uznać, określa Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Artykuł 3. tego aktu prawnego stanowi, że za wypadek przy pracy można uznać nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które spowodowało uraz lub śmierć. Żeby opisane zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy, musi się zgadzać także okoliczność, w której wystąpiło, czyli:
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy bez wydanego polecenia,
w czasie, w którym pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy,
w czasie podróży służbowej,
podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
przy wykonywaniu zadań zleconych przez organizacje związkowe działające u pracodawcy.
Można wymienić kilka rodzajów wypadków, które różnią się między innymi stopniem uszkodzenia ciała.
Za ciężki wypadek przy pracy uznaje się zdarzenie, które doprowadziło do wystąpienia znacznego uszczerbku zdrowia, na przykład utraty słuchu, wzroku, zdolności rozrodczej, a także spowodowało inne uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, naruszając podstawowe funkcje organizmu. Dotyczy to także nieuleczalnych, zagrażających życiu chorób nabytych przez rzeczone zdarzenie. Trwałe choroby psychiczne, nastąpienie całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy oraz znaczne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała także kwalifikowane jest jako wypadek ciężki.
O wypadku śmiertelnym mówimy, gdy w wyniku zdarzenia doszło do śmierci pracownika w ciągu 6 miesięcy od wypadku.
Wyróżniamy także wypadek zbiorowy, którym określane jest zdarzenie, w którego wyniku ucierpiały co najmniej dwie osoby.
Artykuł 3. rozporządzenia z dnia 19.12.2002 roku w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego mówi, że zdarzenie można zakwalifikować, jako wypadek przy pracy po dokładnym ustaleniu jego okoliczności i przyczyn, poprzez:
zabezpieczenie miejsca wypadku, aby możliwe było odtworzenie jego okoliczności,
oględziny miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn lub urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych,
zbadanie warunków wykonywania pracy i okoliczności, które mogły wpływać na powstanie wypadku,
wysłuchanie wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli jest to możliwe biorąc po uwagę jego stan zdrowia,
wysłuchanie informacji dotyczących wypadku od świadków zdarzenia,
zebranie innych dowodów zdarzenia, które uznane są za niezbędne.
Jakie działania musi wykonać pracodawca po wypadku przy pracy?
Po uzyskaniu informacji, że doszło do wypadku, pracodawca w pierwszej kolejności powinien udzielić pomocy poszkodowanemu, o ile jeszcze nie zostało to zrobione. Następnie musi zabezpieczyć miejsce zdarzenia, nie dopuszczając do niego osób niepowołanych, zapobiegając uruchamianiu urządzeń technicznych i maszyn, które zostały zatrzymane w wyniku wypadku, a także powstrzymując od zmiany położenia tychże maszyn czy przedmiotów, które są ściśle związane ze zdarzeniem.
Jeżeli doszło do poważnego wypadku, prace pozostają wstrzymane, a maszyny zatrzymane do momentu wydania zezwolenia na wznowienie prac przez społeczny inspektorat pracy. Przy wypadku śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym, dodatkowo pracodawca ma obowiązek zawiadomić o zdarzeniu odpowiedniego inspektora pracy oraz prokuratora.
Kolejnym krokiem pracodawcy, jest stworzenie zespołu powypadkowego, który będzie badał okoliczności oraz przyczyny wypadku, by zweryfikować jego związek z pracą. Najczęściej są to zespoły złożone z pracownika kierującego komórką BHP, zakładowego inspektora pracy lub oddziałowego społecznego inspektora pracy. Jeśli nie ma osoby, która kieruje komórką BHP, może być to osoba posiadająca zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie BHP, osoba, której powierzono wykonywanie działań z tego działu lub zewnętrzny specjalista. W mniejszych firmach i zakładach, zespół powypadkowy może składać się z pracodawcy oraz zewnętrznego specjalisty.
W ciągu 14 dni od wypadku musi zostać sporządzony protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (protokół powypadkowy). Jest on tworzony zgodnie z wzorem, ustalonym przez rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. z 2004 r., nr 227, poz. 2298), przez członków zespołu powypadkowego.
Do protokołu musi zostać dołączony protokół z przesłuchania poszkodowanego, przesłuchań świadków i wszelkie materiały, dokumenty, opinie lekarskie i specjalistyczne zebrane w trakcie postępowania wyjaśniającego. Przed sporządzeniem ostatecznej wersji dokumentu, poszkodowany może wnosić obiekcje i poprawi dotyczące jego treści. Zatwierdzony przez pracodawcę protokół zostaje stworzony w niezbędnej ilości egzemplarzy, z czego jeden jest dostarczony pracownikowi lub jego rodzinie w przypadku wypadku śmiertelnego, a drugi przechowywany przez pracodawcę wraz z dokumentacją powypadkową przez 10 lat.
Co musi zrobić pracownik, gdy doszło do wypadku przy pracy?
W momencie, gdy dojdzie do wypadku przy pracy, pracownik, który mu uległ bądź świadkowie powinni natychmiast poinformować o zdarzeniu pracodawcę. Pracownikowi powinna niezwłocznie zostać udzielona pierwsza pomoc.
Jeżeli pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, otrzymuje protokół powypadkowy, który jest podstawą do późniejszego uzyskania odszkodowania. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w oparciu o jakąkolwiek inną umowę i na innych zasadach niż przy umowie o pracę, konieczne jest sporządzenie karty wypadkowej przed podmiot, który prowadzi postępowanie powypadkowe.
Jeżeli pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim w wyniku wypadku przy pracy, przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego przez 182 dni. Może on otrzymać także jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku – po zakończeniu leczenia lub rehabilitacji, pracownik składa wniosek o przyznanie rzeczonego odszkodowania do odpowiedniej jednostki ZUS. Wysokość odszkodowania zależna jest od stopnia uszczerbku zdrowia, które ustalane jest procentowo przez orzecznika ZUS – za każdy procent uszczerbku pracownik dostanie 704 zł (ok. 20% przeciętnego wynagrodzenia). Prawo do jednorazowego odszkodowania posiada także rodzina pracownika, który uległ śmiertelnemu wypadkowi przy pracy. W takiej sytuacji, osoby uprawnione mogą także złożyć wniosek o przyznanie renty rodzinnej.
