Zapis windykacyjny

Czym jest zapis windykacyjny?

Zapis windykacyjny jest rozporządzeniem spadkodawcy, w którym decyduje się on przekazać konkretny składnik swojego majątku wyznaczonej w testamencie osobie. Zapisobiorca nabywa oznaczony przedmiot w momencie otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy. Dzięki takiej konstrukcji sytuacja prawna zapisobiorcy jest podobna do sytuacji spadkobiercy. Tym, co różni oba te podmioty, jest rodzaj sukcesji. Spadkobierca nabywa ogół praw i obowiązków, zapisobiorca nabywa tylko określone w zapisie, konkretne prawa i obowiązki.

Formalności

Zgodnie z kodeksem cywilnym, skuteczny zapis windykacyjny może być umieszczony tylko w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Jest to spore ograniczenie dla spadkodawcy, które naraża go na dodatkowe koszty. Spadkodawca może ograniczyć treść testamentu wyłącznie do zapisu windykacyjnego. Dochodzi wtedy do sytuacji, w której dziedziczenie następuje według ustawy, a nabycie konkretnego składnika spadku na podstawie testamentu notarialnego.

Podobnie jak testament zapis windykacyjny nie może być sporządzony z zastrzeżeniem warunku lub terminu. W przypadku, gdy z testamentu lub okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, zapis windykacyjny pozostaje nieważny. W przeciwnej sytuacji zastrzeżenia traktuje się za nieistniejące. Jeśli ziszczenie się warunków nastąpiło przed śmiercią spadkodawcy, również traktuje się je jako nieistniejące. Ze względu na zasadę uszanowania woli testatora zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku, wywołuje skutki właściwe dla zapisu zwykłego (chyba, że co innego wynika z woli spadkodawcy)

Jakie przedmioty mogę zapisać w zapisie windykacyjnym?

Kodeks cywilny wprost wylicza, jakie przedmioty mogą wchodzić w skład zapisu windykacyjnego.

Zgodnie z art. 9811 § 1 Kodeksu cywilnego mogą być to wyłącznie:

• rzeczy lub zwierzęta oznaczone co do tożsamości (niezmienne, mające swoje cechy indywidualne);

• prawa majątkowe, które mogą być zbyte;        

• przedsiębiorstwo;

• gospodarstwo rolne;

• ustanowienie użytkowania lub służebności na rzecz zapisobiercy;

• ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej;

Jako że kodeks cywilny umożliwia przekazywanie w zapisie windykacyjnym tylko rzeczy określonych co do tożsamości, wyklucza to przekazywanie w nim pieniędzy, a także innych przedmiotów określonych co do gatunku. Nie można zapisać także praw, które są bezpośrednio związane z osobą spadkodawcy, np. służebności mieszkania w cudzym budynku.

Przedmiotem zapisu może być tylko rzecz, która należy do spadkodawcy w momencie otwarcia spadku. Zapis będzie nieskuteczny, jeśli w chwili śmierci testatora przedmiot nie znajdował się w jego majątku lub był on zobowiązany do jego zbycia. Dotyczy to również przedmiotu, na którym ustanowione byłoby użytkowanie lub służebność.

Przedmioty należące do majątku wspólnego małżonków, którzy pozostają w ustroju wspólności majątkowej, mogą być objęte zapisem windykacyjnym.

Różnice między zapisem windykacyjnym, a zapisem zwykłym.

W przypadku zapisu zwykłego, z chwilą śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku), przedmiot objęty zapisem nie przechodzi automatycznie na własność zapisobiercy. Uzyskuję on jedynie roszczenie o to, by spadkobiercy wykonali ciążące na nich zobowiązanie w postaci przeniesienia własności przedmiotów lub praw związanych z ostatnią wolą spadkodawcy. Konstrukcja prawna zapisu zwykłego sprawia, że jest on mniej korzystny dla zapisobiorcy, ponieważ traktowany on jest jako dług spadkowy i w razie, gdyby wyczerpywałyby one cały majątek, zapisobiorca może ostatecznie nie otrzymać przysługujących mu z woli spadkodawcy praw.  Na rzecz zapisu zwykłego przemawia prostota jego utworzenia – można ustanowić go w każdym testamencie. W przeciwieństwie do zapisu windykacyjnego możliwe jest również dziedziczenie środków pieniężnych. Zapisobiorca, w przeciwieństwie do zapisobiorcy windykacyjnego, nie odpowiada za długi spadkowe, ponieważ to on jest w stosunku do spadkobierców wierzycielem.

Odpowiedzialność za długi spadkowe

Zapisobiorca odpowiada za długi spadkowe solidarnie ze spadkobiercami. Oznacza to, że w przypadku, gdy wierzyciel domaga się spełnienia roszczenia, może on dochodzić swoich praw u każdego z dłużników. Może w związku z tym żądać całości wierzytelności od jednego z nich. W przypadku spłacenia wierzytelności przez jednego dłużników, reszta zwolniona jest z długu. Dłużnikowi, który spłacił wierzyciela, przysługiwać będzie z kolei roszczenie do pozostałych dłużników o zwrot poniesionych nakładów.

Odpowiedzialność solidarna za długi spadkowe oznacza, że wierzyciel może wymagać od osoby, która uzyskała zapis windykacyjny, aby spłaciła cały dług spadkodawcy. Odpowiedzialność zapisobiercy za długi spadkowe nie może jednak przekroczyć wartości przedmiotu zapisu.