Rząd nie radzi sobie z demografią. 500 plus do waloryzacji?

500 plus nieefektywne. Flagowy program okazał się porażką?

500 plus po raz pierwszy zasiliło domowe budżety w 2016 r. Trzy lata później rząd zdecydował się znieść kryterium dochodowe przy przyznawaniu świadczenia - obecnie pieniądze są przyznawane na każde dziecko w rodzinie do ukończenia przez nie 18. roku życia. Według oficjalnych wyliczeń Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej do 500 plus uprawnionych jest 2,7 mln rodziców i opiekunów. Wsparcie może obejmować nawet 3,7 mln dzieci.

Flagowy program partii PiS to przedsięwzięcie niezwykle kosztowne. Zgodnie z szacunkami Ministerstwa Finansów w 2020 r. 500 plus pochłonęło 41,2 mld zł. Identyczną kwotę zabezpieczono na ten cel także w tegorocznym budżecie.

Mimo tak ogromnych nakładów finansowych program „Rodzina 500 plus” nie przyczynił się do poprawy sytuacji demograficznej w Polsce. Głównym celem projektu miało być zachęcanie młodych ludzi do zakładania rodzin. Tymczasem wskaźnik urodzeń na przestrzeni ostatnich lat spadł.

Z danych GUS wynika, że w 2017 r. urodziło się w Polsce 403 tys. dzieci (wzrost o 21 tys.), w 2018 - 388 tys. (spadek o 15 tys.), a w 2019 r. - 375 tys. (spadek o kolejne 13 tys.). Prawdziwy rekord padł jednak w roku pandemicznym - w 2020 r. na świat przyszło tylko 355 tys. dzieci. To najniższy roczny przyrost urodzeń od 2004 r.

500 plus do zmiany. Nowy urząd i podwyżka stawki

Nieefektywne 500 plus to ogromny problem dla PiS, zwłaszcza wizerunkowy. Dlatego też rząd przymierza się do modyfikacji programu w ramach Nowego Polskiego Ładu, czyli planu zmian społeczno-gospodarczych, które mają poprawić sytuację kraju zarówno w kontekście koronakryzysu, jak i w perspektywie długoterminowej. Gazeta Wyborcza donosi, że pakiet demograficzny ma ujrzeć światło dzienne już w marcu 2021 r.

Z ustaleń dziennika wynika, że rząd planuje utworzyć nowy urząd - Instytut na rzecz Rodziny i Demografii. Pogłoski o powołaniu instytucji spotkały się z krytyką. Eksperci podkreślają, że już istnieją urzędy, których zadaniem jest wspieranie rozwoju demograficznego w Polsce. Dla przykładu w 2019 r. premier Mateusz Morawiecki powołał pełnomocnika rządu ds. polityki demograficznej.

- Oczywiście można stworzyć jeszcze kolejnych pięć instytutów i pełnomocników, tylko że od tego dzieci nie przybędzie - przekonywał w rozmowie z GW Rafał Mundry, który od lat zajmuje się analizą danych demograficznych w Polsce.

Nowy urząd to nie jedyny pomysł rządu w ramach polityki demograficznej. Zachętą do rodzenia dzieci ma być również waloryzacja 500 plus.

Na jakich zasadach będzie się to odbywać? Portal money.pl podaje, że 500 plus miałoby wzrosnąć po raz pierwszy w 2023 r., prawdopodobnie o wskaźnik inflacji. Jak wysoka mogłaby być podwyżka? Według najnowszych danych GUS średnioroczna inflacja w 2020 r. wyniosła 3,4 proc. Zdaniem analityków ING tempo wzrostu cen będzie sukcesywnie wyhamowywać, co jest tylko częściowo korzystne dla osób pobierających w przyszłości zwaloryzywane 500 plus.

Jednak przyjęcie mechanizmu waloryzacji nie jest jeszcze przesądzone. Alternatywną metodą miałoby być podwyższanie 500 plus o stałą kwotę. Na które rozwiązanie ostatecznie postawi rząd? Przekonamy się w najbliższym czasie.