Czym jest dziedziczenie ustawowe i jaka jest kolejność dziedziczenia?

Czym jest dziedziczenie?

Dziedziczenie oznacza nabycie określonego majątku lub praw i obowiązków majątkowych po osobie zmarłej. Spadkodawca może zostawić swój majątek jednemu lub kilku spadkobiercom. Wyróżniamy dwa sposoby dziedziczenia:

• dziedziczenie testamentowe,

• dziedziczenie ustawowe.

Dziedziczenie ustawowe jest regulowane przepisami Kodeksu cywilnego. Jeśli jednak osoba zmarła zostawiła po sobie testament, pierwszeństwo będzie miało dziedziczenie testamentowe. To oznacza, że określony majątek lub prawa i obowiązki majątkowe będą przekazywane zgodnie z ostatnią wolą zmarłego.

Dziedziczenie testamentowe

Testament to dokument, który może spisać każda osoba pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona. Aby testament był ważny, musi zostać spisany ręcznie i zawierać podpis testatora oraz datę. Akt ostatniej woli powinien szczegółowo opisywać, jaka część majątku lub jakie prawa i obowiązki majątkowe przysługują konkretnej osobie lub grupie osób. Jeśli testament zostanie sporządzony prawidłowo, dziedziczenie testamentowe będzie miało pierwszeństwo nad dziedziczeniem ustawowym.

Testament ręczny musi zostać napisany własnoręcznie przez osobę, która chce rozporządzać swoim majątkiem na wypadek śmierci. Natomiast testament notarialny jest sporządzany przez notariusza w formie aktu notarialnego. W niektórych sytuacjach dziedziczenie testamentowe będzie obowiązywało nawet bez spisanego testamentu. Tzw. testament ustny to oświadczenie ostatniej woli spadkodawcy, które musi zostać wydane w obecności co najmniej trzech świadków. Jednak taka forma testamentu może być stosowana tylko w sytuacji, gdy spisanie ostatniej woli na kartce papieru jest niemożliwe.

Dziedziczenie ustawowe – kolejność dziedziczenia

Jeśli osoba zmarła sporządziła za swojego życia testament, wtedy będzie obowiązywało dziedziczenie ustawowe. W tej sytuacji określony majątek lub prawa i obowiązki majątkowe będą nabywane według Kodeksu cywilnego. Przepisy wyróżniają grupy spadkobierców ustawowych, które dziedziczą według następującej kolejności:

• dzieci, potomkowie i małżonek spadkodawcy;

• małżonek, rodzice, rodzeństwo oraz potomkowie rodzeństwa spadkodawcy;

• dziadkowie spadkodawcy oraz potomkowie dziadków;

• pasierbowie (dzieci małżonka spadkodawcy), jeśli są sierotami w chwili śmierci spadkodawcy;

• gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na terenie Polski.

Co do zasady, dzieci i małżonek zmarłego dziedziczą majątek w równych częściach, jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 spadku. Jeśli dziecko spadkodawcy zmarło wcześniej, część majątku przechodzi na wnuki.

W sytuacji, gdy osoba zmarła nie miała potomków, majątek jest dziedziczony przez małżonka i rodziców. Małżonek otrzymuje połowę spadku, a każdy rodzic po 1/4 spadku. Jeśli nie ma małżonka, rodzice dziedziczą spadek w równych częściach. Jeśli natomiast jest małżonek, a rodzice spadkodawcy nie żyją, część majątku dziedziczy rodzeństwo spadkobiercy oraz potomkowie rodzeństwa.

Dziedziczenie ustawowe przewiduje, że dziadkowie spadkobiercy i potomkowie dziadków mogą otrzymać spadek, jeśli osoba zmarła nie ma potomków, małżonka, rodzeństwa ani rodziców. W takiej sytuacji majątek jest dziedziczony w równych częściach przez dziadków. Jeśli któreś z dziadków zmarło wcześniej, część spadku przechodzi na potomka tego dziadka.

Zgodnie z art. 9341 Kodeksu cywilnego, w sytuacji braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

Dziedziczenie majątku przez gminę lub Skarb Państwa

Jeśli spadkodawca nie zostawił testamentu, a w momencie swojej śmierci nie posiadał krewnych, którzy mogliby dziedziczyć majątek zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, lub jeśli wszyscy krewni z powyższych grup spadkobierców zrzekli się spadku, cały majątek przejmuje gmina ostatniego miejsca zamieszkania osoby zmarłej. Jeśli natomiast nie można ustalić ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub jeśli zmarły mieszkał za granicą, spadek przejmuje Skarb Państwa.