Darowizna – czym jest i jaki podatek trzeba zapłacić?

Darowizna - definicja

Według Kodeksu cywilnego darowizna to forma umowy, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Innymi słowy jest to dobrowolne nieodpłatne przekazanie pieniędzy lub przedmiotów drugiej osobie.

Darowizną może być przekazanie prawa użytkowania wieczystego lub praw autorskich. Innym przykładem jest umorzenie zobowiązania. Jeśli pożyczyliśmy komuś pieniądze i chcemy po prostu umorzyć dług, jest to traktowane jako darowizna.

O czym należy pamiętać? Darowizna podlega opodatkowaniu. Istnieją sytuacje, w których możemy zostać zwolnieni z podatku lub zmuszeni do zapłacenia kary.

Darowizna jako umowa

Darowizna to pewna forma umowy, w której uczestniczą dwie strony – darczyńca i obdarowany. Kilku darczyńców może przekazać pieniądze lub przedmioty obdarowanemu, tak samo jeden darczyńca może przekazać swoje rzeczy kilku obdarowanym. Co najważniejsze – darczyńca nie otrzymuje niczego w zamian. Jeśli między stronami wystąpi jakakolwiek wymiana dóbr, wtedy nie mamy do czynienia z darowizną, lecz sprzedażą.

Darowizną może być dosłownie wszystko – nieruchomości, samochody, pieniądze, prawa majątkowe, a nawet rzeczy, które mogą mieć wartość dla jednej ze stron. Oświadczenie o dobrowolnym przekazaniu dóbr powinno przyjąć formę aktu notarialnego, choć nie jest to konieczne, jeśli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Czy darowizna może zostać odwołana?

Darczyńca ma pełne prawo do odwołania darowizny, jeśli obdarowany zachował się w sposób rażąco niewdzięczny. Odwołanie należy wyrazić na piśmie. W takiej sytuacji stosuje się przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Odwołanie darowizny jest możliwe np. gdy darczyńca został pozbawiony zamieszkania w darowanym lokalu, choć na umowie ustanowiono służebność mieszkania.

Pamiętajmy, że jeśli umowa darowizny nie zostanie sporządzona w formie aktu notarialnego, może zostać uznana za nieważną. Innym przykładem jest przekazanie pieniędzy – jeśli darczyńca nie przekazał nam określonej kwoty, a umowa o jej przekazaniu nie posiada formy aktu notarialnego, nie możemy dochodzić przed sądem wykonania umowy.

Darczyńca może również odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeśli po zawarciu umowy jego sytuacja majątkowa uległa pogorszeniu do tego stopnia, że świadczenie negatywnie wpłynie na jego zdolność do utrzymania się. Co więcej, jeśli darczyńcy zacznie grozić ubóstwo, obdarowany będzie miał obowiązek udzielić pomocy w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia lub po prostu zwracając wartość wzbogacenia.

Darowizna – grupy podatkowe

Jak już wspominaliśmy, darowizna podlega opodatkowaniu. Podatek od darowizny waha się od 3% do nawet 20%. Wysokość podatku jest zależna od wartości darowizny oraz przynależności darczyńcy i obdarowanego do grupy podatkowej. Zgodnie z Ustawą z dnia 8 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn mamy trzy grupy podatkowe:

I grupa podatkowa:

• małżonkowie,

• zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),

• wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),

• rodzeństwo,

• zięć/synowa,

• pasierb,

• ojczym, macocha, teściowie.

II grupa podatkowa:

• zstępni rodzeństwa (bratankowie, siostrzeńcy, ich dzieci i wnuki),

• rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych.

III grupa podatkowa:

• pozostałe osoby.

Z grupy I wydziela się również tzw. grupę 0. Należą do nich:

• małżonek,

• rodzeństwo,

• zstępni,

• wstępni,

• pasierb,

• ojczym, macocha.

Warto wiedzieć, że osoby należące do grupy 0 są zwolnione z płacenia podatku, nawet po przekroczeniu kwoty wolnej od podatku. Jednak należy spełnić jeden warunek – jeśli wysokość darowizny przekroczyła kwotę 9 637 złotych, należy koniecznie zgłosić to do właściwego urzędu skarbowego, a także udokumentować darowiznę.

Dla I grupy podatkowej obowiązek zgłoszenia darowizny pojawia się po przekroczeniu tej samej kwoty, co w przypadku grupy 0, czyli 9 637 złotych. Kwota wolna od podatku dla II grupy podatkowej wynosi 7 276 złotych, a dla III grupy podatkowej – 4 902 złotych. Opisane kwoty uwzględniają sumę wszystkich przekazanych darowizn od tej samej osoby na przestrzeni 5 lat.