Grupa kapitałowa – cechy, rodzaje

Czym jest grupa kapitałowa?

Terminem grupa kapitałowa określamy podmiot nadrzędny nad podległymi mu jednostkami podrzędnymi. Składowymi grupy kapitałowej są samodzielne podmioty gospodarczej, które najczęściej działają w postaci spółek kapitałowych. W związku z powstającymi zależnościami (nadrzędności oraz podrzędności) w grupie kapitałowej istotne jest, aby ustalone zostało, który podmiot pełni funkcję nadrzędną. Jednostką dominującą jest zazwyczaj spółka handlowa (osobowa, kapitałowa lub przedsiębiorstwo Skarbu Państwa). Kontrola, którą wykonuje podmiot dominujący, wyróżnia się przede wszystkim następującymi elementami:

• posiadanie znacznej ilości z całkowitej liczby głosowo w organach jednostek zależnych,

• posiadanie prawa do podejmowania decyzji w zakresie polityki finansowej,

• posiadanie uprawnień dotyczących powoływania i odwoływania większości członków organów, tj. między innymi zarządzających lub administrujących w podmiocie zależnym,

• fakt posiadania udziałów w danym przedsiębiorstwie pełniących funkcję większości zarządu podmiotu o charakterze zależnym.

Jakie przepisy regulują funkcjonowanie oraz co warto wiedzieć?

Ustawą, która determinuje funkcjonowanie grup kapitałowych, jest Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 roku. Należy pamiętać, że w życiu gospodarczym funkcjonuje również określenie „holding finansowy”. Pod tym pojęciem kryje się termin tożsamy z grupą kapitałową. Trzeba ponadto nadmienić, że grupa kapitałowa podzielona jest również w zakresie odpowiedzialności i dopełniania formalności podatkowych oraz rozliczeniowych. Jednostka o pozycji nadrzędnej musi posiadać większość głosów w organach zarządu spółek podległych. Dzięki temu ma wyłączność w podejmowaniu decyzji, np. z zakresu polityki finansowej poszczególnych spółek, jak i w imieniu grupy kapitałowej. Fakt posiadania większości głosów w organach spółek pozwala również na swobodne odwoływanie i powoływanie członków organów zarządczych i administracyjnych, co jest kolejnym udogodnieniem grupy kapitałowej.

Czy podlega obowiązkowej sprawozdawczości?

Absolutnie podstawowym dokumentem, który reguluje, kto podlega sprawozdaniu finansowemu jest Ustawa o rachunkowości. Nadrzędnym obowiązkiem grupy kapitałowej jest sporządzenie skonsolidowanego sprawozdania finansowego na podstawie poszczególnych sprawozdań finansowych jednostek będących w grupie kapitałowej. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej powinno zostać sporządzone w taki sposób, jak w sytuacji, gdy cała grupa stanowiłaby jedno przedsiębiorstwo. Sprawozdanie powstaje poprzez konsolidowanie sprawozdań poszczególnych przedsiębiorstw, które wchodzą w skład grupy kapitałowej, całość procesu reguluje Ustawa o rachunkowości oraz Rozporządzanie dotyczące konsolidacji. Przebieg procesu konsolidacji polega na sumowaniu adekwatnych pozycji sprawozdania jednostki dominującej oraz jednostek zależnych z uwzględnieniem korekt i wytycznych. Jeśli siedziba jednostki dominującej mieści się na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, obowiązek złożenia sprawozdania finansowego obejmuje podmiot dominujący i jednostki zależne wszystkich szczebli, niezależnie od lokalizacji ich siedzib. Skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym obejmowane są jednostki zależne wszelakich szczebli, a także wszystkie jednostki podrzędne. Jeżeli emitenci papierów wartościowych wchodzą w poczet grupy kapitałowej i chcą ubiegać się o dopuszczenie ich do obrotu na rynku regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego, wówczas sprawozdania mogą zostać sporządzone według MSR (Międzynarodowych Standardów Rachunkowości).

Co do zasady, sprawozdanie finansowe składa się z następujących elementów:

• skonsolidowanego bilansu,

• skonsolidowanego rachunku zysków i strat,

• skonsolidowanego sprawozdania dotyczącego przepływów pieniężnych,

• informacji dodatkowej, poruszającej kwestie wprowadzenia do skonsolidowanego sprawozdania finansowego oraz informacje dodatkowe, a także niezbędne objaśnienia,

• zestawienia zmian w skonsolidowanym kapitale własnym.

W jakim terminie trzeba sporządzić sprawozdanie?

Przedsiębiorstwo o charakterze dominującym musi sporządzić sprawozdanie finansowe do 2 miesięcy od daty obligującej do dokonania sprawozdania finansowego.

Uwaga! Termin może ulec wydłużeniu o dodatkowy miesiąc, ale jedynie w sytuacji, gdy konsolidacja przeprowadzana jest także w niższych szczeblach grupy kapitałowej. Ukończone skonsolidowane sprawozdanie finansowe opatrywane jest podpisem kierownika jednostki dominującej, a następnie zostaje zatwierdzone przez adekwatny organ jednostki o charakterze dominującym, nie później jednak niż w okresie 8 miesięcy liczonych od dnia bilansowego.