Kompensata. Na czym polega? Jak ją przeprowadzić?

Kompensata. Czym jest? Kompensata ustawowa a umowna

Kompensata wzajemnych zobowiązań jest bezgotówkowym rozliczeniem, którego nie traktuje się jako metody płatności, ponieważ kompensata nie jest ani barterem, ani formą zapłaty. W przypadku, gdy miedzy przedsiębiorcami istnieją zobowiązania dwustronne, co oznacza, że są względem siebie zarówno wierzycielami, jak i dłużnikami, strony mają prawo do skorzystania z kompensaty. Kompensata wzajemnych zobowiązań polega na wzajemnym umorzeniu wierzytelności.

Istnieją dwa rodzaje kompensaty, z których mogą skorzystać przedsiębiorcy. Pierwszy z nich to umowne potrącenie należności, drugim jest natomiast kompensata nazwana ustawowym potrąceniem należności. Umowna kompensata wzajemnych zobowiązań jest związana z aspektami ustalonymi przez strony poprzez swobodę kontraktów i cechuje się dużą umownością oraz indywidualizacją. Ustawowa kompensata jest ściśle powiązana z przepisami zawartymi w Kodeksie cywilnym.

Kompensata całkowita, częściowa i finansowa

Praktyka pokazuje, że umowna kompensata jest znacznie częściej wykorzystywana przez przedsiębiorców. Literatura wyróżnia trzy rodzaje kompensaty:

• kompensatę całkowitą,

• kompensatę częściową,

• kompensatę finansową.

Kompensata całkowita przypomina transakcję barterową. Podstawową różnicą między bareterem a kompensatą całkowitą jest liczba stron oraz możliwość występowania przepływu dewiz za wzajemne dostawy przez obie strony. Jako przedmiot transakcji wykorzystywanych jest znacznie więcej grup towarów, a zobowiązania wynikające z kompensaty mogą zostać przeniesione na osobę trzecią.

Kompensata częściowa, podobnie jak kompensata całkowita, jest wymianą dóbr i usług, ale w tym przypadku kompensaty zachodzi różnica między wartością eksportu i importu. Partnerzy mogą dokonać kliku dodatkowych dostaw towarów w późniejszym terminie lub zrównoważyć różnicę kwot poprzez wpłatę wolnodewizową, co wyrównuje wartość kompensaty.

Kompensaty finansowe polegają natomiast ma wzajemnym umarzaniu zobowiązań przy jednoczesnym wyrównywaniu należności oraz strat doświadczanych przez partnerów handlowych. Obie strony są zarówno sprzedającymi, jak i kupującymi, a relacje między nimi może regulować kilka osobnych umów.

Kompensata. Kiedy jest możliwa? Warunki i cechy

Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego, kompensata jest możliwa w ściśle określonych warunkach. Aby możliwe było skompensowanie należności, dwie strony muszą spełnić poniższe kryteria:

• Być wobec siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami,

• Przedmiot wierzytelności to pieniądze lub rzeczy tej samej jakości, wskazane tylko co do gatunku,

• Obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem,

• Kompensaty dokonuje się do wysokości niższej wierzytelności.

Kompensata ma kilka charakterystycznych cech, które wyróżniają ten rodzaj transakcji:

• Warunki i forma rozliczeń między stronami jest spisana w jednej umowie,

• Strony uzgadniają jedną walutę, w której wykonywane jest rozliczenie i fakturowanie transakcji,

• Importer dokonuje płatności w formie towarowej albo towarowo-pieniężnej,

• Można przenieść zobowiązanie do kompensacji na osobę trzecią, którą wskazuje eksporter,

• Transakcje realizowane są krótkoterminowo, zwykle do roku.

Kompensata. Jak udokumentować? Jakie są formalności?

Niezwykle przydatnym i ważnym dla przedsiębiorców zapisem jest adnotacja o potrąceniu wierzytelności poprzez złożenie oświadczenia woli wobec drugiej strony podczas kompensacji. Mimo że forma oświadczenia nie jest jednoznacznie wskazana, przedsiębiorcy rozliczający się w formie kompensaty powinni sporządzić pisemne oświadczenie sygnowane podpisami obu stron. Taki dokument to zabezpieczenie w sytuacji, gdy nieuczciwy kontrahent wystosuje ewentualne roszczenia nie mające podstaw w rzeczywistości, jak również może być wykorzystane jako dowód opłacenia i rozliczenia zadłużenia danego przedsiębiorcy.

Pisząc oświadczenie o kompensacie, strony powinny pamiętać o uwzględnieniu następujących danych:

• data zawarcia umowy,

• informacja o stronach: nazwy, adresy, numery NIP,

• informacja o wysokości wierzytelności oraz dokumentach ją poświadczających,

• informacja o wysokości kompensaty,

• informacja o wysokości pozostałego zobowiązania do spłaty,

• podpisy stron.