Podstawa wymiaru składek. Jak obliczyć ZUS przedsiębiorcy i pracownika?
Każdy przedsiębiorca jest zobligowany do opłacania składek ZUS za siebie i swoich pracowników. Wysokość kwoty zależy od podstawy. W przypadku przedsiębiorców podstawę wymiaru składek ustala się w zależności od etapu działalności, na którym znajduje się firma – inna jest dla osób prowadzących działalność od lat, inna również dla początkujących biznesmenów. Natomiast podstawa dla pracowników nie jest ustalona odgórnie, zależy od sytuacji społecznej i ekonomicznej osoby ubezpieczonej.
Podstawa wymiaru składek ZUS dla przedsiębiorcy
Podstawa wymiaru składek ZUS dla przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą od wielu lat lub prowadzą inną działalność pozarolniczą, np. są wspólnikami spółki jawnej, podstawę wyliczenia składek ZUS stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Taka sama podstawa obowiązuje dla osób bliskich, współpracujących z osobą, która prowadzi działalność. W 2021 roku prognozowane przeciętne wynagrodzenie za pracę wynosi 5259 zł, co daje podstawę wymiaru składek w wysokości 3155 zł.
Dla przedsiębiorcy, który dopiero rozpoczyna działalność gospodarczą, czyli w trakcie pierwszych 24 miesięcy jej prowadzenia, podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia. W 2021 roku wynagrodzenie minimalne wynosi 2800 zł, a zatem podstawa preferencyjnych składek społecznych to 840 zł.
Przedsiębiorca, który korzysta z ulgi na start, opłaca wyłącznie składkę na ubezpieczenie zdrowotne, nie płaci składek na ubezpieczenia społeczne. Dla korzystających z tzw. małego ZUS+ podstawę stanowi indywidualnie wyliczona kwota, która zależy od dochodów osiągniętych z działalności.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne jest taka sama dla wszystkich przedsiębiorców i wynosi 75% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorców, włącznie z wypłatą zysku w IV kwartale roku poprzedniego. Kwotę tę podaje GUS, która w 2020 roku wynosiła 5656,51 zł, co daje podstawę 4242,38 zł. Wartość składki zdrowotnej to 9% tej podstawy, czyli 381,81 zł.
Podstawa wymiaru składek ZUS dla pracownika
Płatnik liczy składki ZUS pracownika od podstawy wymiaru. To, co stanowi podstawę wymiaru, zależy od sytuacji zawodowej lub społecznej ubezpieczonego. W przypadku pracowników podstawą wymiaru składek jest przychód z umowy o pracę w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dla pracowników, którzy jednocześnie podpisali umowę zlecenie lub umowę o dzieło ze swoim pracodawcą podstawa to suma przychodów z tych umów. Dla pracownika, który podpisał umowę zlecenie lub umowę o dzieło z innym podmiotem niż pracodawca, ale pracę wykonuje na rzecz swojego pracodawcy, podstawa wymiaru składek ZUS to suma przychodów z umowy o pracę i umów cywilnoprawnych z innym podmiotem. Dla zleceniobiorców pobierających płatność kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej oraz prowizyjnie podstawą jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przypadku zleceniobiorców opłacanych w inny sposób podstawę stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia.
Kobiety na zasiłku macierzyńskim uiszczają składkę od podstawy, którą określa kwota zasiłku. Dla osób na urlopie wychowawczym podstawę stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, które otrzymywały przez ostatnie 12 miesięcy kalendarzowych przed rozpoczęciem tego urlopu. Kwota ta podlega jednak pewnym limitom – nie może być niższa niż 75 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia ani też wyższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ustalonego dla wyliczenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Ograniczenia dotyczące wysokości podstawy wymiaru
Podstawa wymiaru podlega pewnym ograniczeniom. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może przekroczyć 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. Dla osób korzystających z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (np. zleceniobiorców lub prowadzących działalność gospodarczą) podstawa tego ubezpieczenia nie może przekraczać miesięcznie 250 procent prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.
