Przełom w Kodeksie pracy. Nie wszyscy pracownicy odczują ulgę, te grupy wykluczone ze zmian
Dyskusje trwały długo, mimo to przez dwie dekady prawo w tym zakresie nie uległo zmianie. To ma się teraz zmienić. Ministerstwo Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej właśnie ujawniło projekt nowelizacji Kodeksu pracy, który ma przynieść ulgę dużej części zatrudnionych. Nie każdego obejmą jednak zmiany w prawie, wykluczona grupa jest bardzo znacząca.
Mobbing w Polsce wciąż ma się dobrze
Pracownicy na terenie całego kraju na co dzień muszą się mierzyć z szeregiem problemów, a jednym z nich jest bez wątpienia mobbing. Tym pojęciem definiujemy w Kodeksie pracy:
Działania lub zachowania dotyczące pracownika, lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie, lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Jak się okazuje, mobbing to wciąż chleb powszedni w wielu miejscach pracy. W samym 2024 roku zgłoszono 1888 skarg, a branże, w których według tej statystyki nieodpowiednie zachowanie miałoby występować najczęściej, to przede wszystkim kultura, rozrywka, rekreacja, zakwaterowanie i gastronomia oraz handel i naprawy.
Jak wskazuje Państwowa Inspekcja Pracy, sprawy mobbingu są bardzo trudne do skontrolowania, zinterpretowania i w konsekwencji zwalczenia. Za przyczynę takiej sytuacji uznają nieprecyzyjność składanych skarg, brak dowodów oraz obowiązujące przepisy, przewidujące tylko jedną drogę postępowania.
Przepisy antymobbingowe niezmienne od dwóch dekad
Przepisy dotyczące mobbingu oraz postępowania przeciwko niemu zostały uchwalone w 2004 roku i od tamtej pory nie uległy żadnej modyfikacji. Analizy jednoznacznie wskazują, że na ten moment są one już niewystarczające. Wpływ na to ma kilka istotnych czynników, przede wszystkim mówi się o zmianach w środowisku pracy, mieszance pokoleń, różnorodności, a także zmianach w sposobie postrzegania konkretnych zachowań.
Problematyczne w obowiązującej obecnie definicji jest to, że przepisy zakładają występowanie kilku określonych czynników w jednym momencie. Z tego też powodu ofiary mają dużą trudność w dochodzeniu swoich praw w sądzie. Eksperci wskazują jednak, że istotny jest zdrowy rozsądek przy potencjalnych zmianach definicji w Kodeksie pracy.
Wg. badań jest to zjawisko o znacznym zasięgu. Niestety rozstrzygnięcia, szczególnie na drodze sądowej trwają bardzo długo i w poczuciu ofiar mobbingu mogą wydawać się mało efektywne. (…) Nie bez powodu obecna definicja, zawarta w kodeksie pracy, złożona jest z szeregu wzajemnie zależnych od siebie ocennych elementów, trudnych do jednoznacznej interpretacji w każdym indywidualnym przypadku - mówił cytowany przez infor.pl ekspert BCC ds. gospodarki, legislacji i lobbingu Witold Michałek.
Mimo to Ministerstwo Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej zaproponowało w grudniu 2024 roku zmiany legislacyjne w tym zakresie, które zakładają między innymi zmianę definicji mobbingu. Teraz nastąpił przełom w tej sprawie, a projekt nowelizacji Kodeksu pracy ujrzał światło dzienne.
Kodeks pracy doczeka się nowelizacji?
W projekcie zaprezentowanym przez resort czytamy przede wszystkim właśnie o zmianie definicji pojęcia mobbingu w Kodeksie pracy. Ta ma stać się bardziej zrozumiała i pojemniejsza. Zniknie wspomniany wyżej obowiązek spełnienia kilku przesłanek w tym samym czasie, a kluczowym elementem ma być uporczywość i powtarzalność nękania. Projekt zakłada również rezygnację z przesłanki długotrwałości działania mobbingu.
W ramach nowelizacji nowe obowiązki zyskają pracodawcy. Chodzi przede wszystkim o konieczność wprowadzania działań prewencyjnych, edukacyjnych oraz naprawczych. Co więcej, przedsiębiorstwa musiałyby wprowadzać specjalne polityki antymobbingowe, a także organizować szkolenia dla pracowników, budować systemy monitorowania i wczesnego wykrywania sytuacji problematycznych, ale również zapewniać ofiarom mobbingu pomocy psychologicznej i prawnej.
Pracodawca, jeśli skutecznie udowodni, że podjął wszystkie konieczne działania, aby uniknąć mobbingu w swoim przedsiębiorstwie, będzie mógł uniknąć odpowiedzialności, gdy takowe praktyki się wydarzą. Ustalono również wysokość minimalnego odszkodowania dla pracownika, który doświadczy mobbingu na wysokość sześciu miesięcznych wynagrodzeń.
Pojawia się jednak jedna istotna wątpliwość wobec planowanych zmian. Ochroną nie będzie objęta bowiem duża grupa, chodzi przede wszystkim o osoby samozatrudnione czy zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych. Przez ekspertów jest to uważane za swego rodzaju lukę prawną, nie jest przecież tajemnicą, że olbrzymią część rynku wypełniają właśnie osoby bez umowy o pracę.
Nowelizacja przepisów dotyczących mobbingu to zdecydowanie pozytywny sygnał dla pracowników, ale także duże wyzwanie organizacyjne dla pracodawców. Ostateczny kształt ustawy będzie kluczowy, szczególnie w kontekście precyzyjnego określenia obowiązków i minimalizacji ryzyka nadinterpretacji. Edukacja, szkolenia i transparentna komunikacja wewnętrzna staną się niezbędne do skutecznego wdrożenia zmian - mówi dla portalu dlahandlu.pl Maja Ostrowska, ekspertka w Grafton Recruitment, trenerka i mentorka w zakresie zapobiegania przemocy w miejscu pracy.
