Urlop wypoczynkowy - kiedy i komu przysługuje?

Urlop wypoczynkowy – definicja

By dobrze zrozumieć pojęcie urlopu wypoczynkowego i rządzące nim zasady, warto najpierw poznać jego definicję. Urlop wypoczynkowy to czas wolny od świadczenia pracy przez pracownika, przewidziany przepisami prawa. Trzeba zaznaczyć jednak, że prawo do niego posiadają jedynie osoby zatrudnione na mocy umowy o pracę. Pracownicy, którzy są ze swoimi pracodawcami umowami cywilnoprawnymi, czyli umową zlecenia lub umową o dzieło, nie mają możliwości skorzystania z tego urlopu. Kodeks pracy określa również podstawowe cechy takiego urlopu. Jest on coroczny, co oznacza, że w każdym kolejnym roku kalendarzowym pracownik może się o taki urlop ubiegać. Dodatkowo jest z założenia nieprzerwany, w związku z czym dni wolne powzięte z tytułu tego zwolnienia powinny następować po sobie. Można jednak dokonać podziału urlopu na specjalny wniosek pracownika. Ponadto jest to urlop płatny, co oznacza, że pracownikowi przysługuje za niego takie wynagrodzenie, jakie otrzymałby, gdyby wówczas wykonywał swoje obowiązki. Warto też zaznaczyć, że urlopy wypoczynkowe dzieli się ze względu na specyfikę pracy. Większości pracowników przysługuje urlop podstawowy, ale niektórzy mogą skorzystać także z urlopów dodatkowych, o ile podejmują się zatrudnienia, które jest szkodliwe dla zdrowia lub pracy w uciążliwych warunkach.

Urlop wypoczynkowy – jak jest udzielany?

Pracodawca każdego roku powinien zadbać o sporządzenie planu urlopów w oparciu o wnioski swoich pracowników. Taki plan jest wiążący dla obydwu stron. Co ważne, o ustaleniu terminu decyduje pracodawca i choć powinien brać pod uwagę wnioskowany przez pracownika termin, nie musi ustalić dokładnie takich dat, jeśli zaburzałyby one tryb pracy w miejscu pracy. Co ważne, jeśli z jakichś przyczyn, chociażby ze względu na chorobę, pracownik nie może podjąć urlopu we wcześniej ustalonym terminie, pracodawca ma obowiązek określić inny termin. Dodatkowo, pracodawca ma prawo do odwołania urlopu pracownika, jeśli w miejscu pracy zadziały się okoliczności nieprzewidziane, które wymagają obecności danego pracownika. Wówczas jednak pracodawca ma obowiązek pokrycia wszystkich kosztów związanych z powrotem pracownika do pracy. Pracownicy mają również prawo do ubiegania się o urlop na żądanie. Pracodawca ma obowiązek udzielenia takiego urlopu i to we wskazanym przez pracownika terminie, ale nie może być on dłuższy niż 4 dni. Wówczas okres wykorzystany w związku z urlopem na żądanie odejmuje się od puli dni przysługujących na urlop wypoczynkowy.

Urlop wypoczynkowy – komu przysługuje?

Urlop wypoczynkowy, zgodnie z Kodeksem pracy, przysługuje pracownikowi, który po raz pierwszy podejmuje pracę, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Wymiar urlopu dla pracowników, którzy nie przepracowali 10 lat, wynosi 20 dni. Oznacza to, że każdy przepracowany przez pracownika miesiąc w roku gwarantuje mu 1 i 2/3 dnia wolnego. Warto zaznaczyć, że wymiar urlopu wzrasta do 26 dni, jeśli pracownik zatrudniony jest dłużej niż 10 lat. W przypadku wyliczania przysługującego wymiaru urlopu, do stażu pracy wlicza się nie tylko okres pracy podjętej u obecnego pracodawcy, ale także wszystkie poprzednie. Dodatkowo do okresu zatrudnienia dolicza się wówczas ostatni podjęty przez pracownika etap edukacji. Ukończenie zasadniczej szkoły zawodowej dodaje 3 lata; średniej szkoły zawodowej  5 lat; średniej szkoły ogólnokształcącej 4 lata; średniej szkoły policealnej 6 lat; szkoły wyższej 8 lat.

Jeśli dany pracownik jest zatrudniony na mocy umowy o pracę, ale nie na pełen etat, wymiar urlopu oblicza się proporcjonalnie do części etatu, w oparciu o pełnoetatowy wymiar pracy. Przykładowo, jeśli pracownik zatrudniony jest na ¾ etatu, a jego staż pracy wynosi mniej niż 10 lat, wówczas jego urlop nie będzie wynosił 20 dni, jak w przypadku osób pracujących na pełen etat, a 15. Warto zaznaczyć, że jeśli w tych obliczeniach wyjdzie niepełny dzień, wówczas zaokrągla się go do pełnego dnia. Dla przykładu, jeśli ze względu na niepełny etat pracownikowi będzie przysługiwało 11 i 2/3 dnia wolnego, w praktyce urlop będzie trwał 12 dni.