Uśpione pieniądze w ZUS-ie. Sprawdź, czy masz prawo je odziedziczyć

Na początek teoria, czyli o co chodzi z OFE i tym całym subkontem

Subkonto w ZUS stanowi część konta ubezpieczonego. Mają je osoby, które są członkami Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE) lub nie są członkami OFE, ale urodziły się po 31 grudnia 1968 roku. ZUS tłumaczy w komunikacie przesłanym do redakcji Biznesinfo, że ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia 1969 roku mogli sami zdecydować, czy chcą przystąpić do OFE (przed 1949 rokiem było to niemożliwe). Z kolei osoby zgłoszone do ubezpieczeń społecznych od lutego 2014 roku mają subkonta bez obowiązku przystąpienia do OFE.

Jeśli ubezpieczony jest członkiem OFE, na subkonto w ZUS (tzw. II filar) trafia 4,38 proc. składki emerytalnej, a 2,92 proc. składki emerytalnej przekazywane jest do OFE. Natomiast w sytuacji, w której ubezpieczony nie jest członkiem OFE, na subkonto przelewana jest kwota w wys. 7,3 proc. składki. Zebrane środki podlegają podziałowi w następujących przypadkach:

• rozwodu,
• unieważnienia małżeństw,
• ustania wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa,
• umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej,
• śmierci posiadacza subkonta ZUS.

Urzędnicy przypominają, że członek OFE miał prawo zdecydować, czy chce przekazywać 7,3 proc. składki emerytalnej tylko na subkonto w ZUS. Dyspozycję w tej kwestii można zmienić przy okazji okna transferowego – najbliższe wypada w przyszłym roku. Przystąpienie do OFE jest już nieobowiązkowe, a osoby, które wchodzą na rynek pracy, mają cztery miesiące na zawarcie umowy z wybranym funduszem. Jeśli nie podejmą takiej decyzji, to część ich składki emerytalnej, w wysokości 7,3 proc. podstawy wymiaru, będzie zapisana tylko na subkoncie w ZUS – tłumaczy ZUS. Na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego środki zgromadzone w OFE są stopniowo przenoszone na subkonto w ZUS w ramach tzw. „suwaka bezpieczeństwa”. Dzięki temu osoba, która osiągnie wiek emerytalny, nie ma już na swoim rachunku w OFE żadnych pieniędzy, gdyż wszystko to znajduje się w ZUS-ie i ma na celu zwiększyć jej świadczenie emerytalne.

Podsumujmy zatem: jeśli ktoś odkłada pieniądze na emeryturę tylko w I filarze ZUS, to po jego śmierci środki pozostają w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w nich wypłacane są świadczenia na rzecz pozostałych ubezpieczonych, np. renty rodzinne. Natomiast zarówno pieniądze odkładane w OFE, jak i na subkontach w ZUS podlegają dziedziczeniu.

Wielu Polaków wciąż nie wie, że może odzyskać pieniądze zgromadzone w ZUS-ie

Mimo haseł na sztandarach, że organy państwa mają pomagać obywatelom, nie ma wątpliwości, że obecne dyspozycje władzy nie sprzyjają obywatelom. To właśnie obywatele muszą wykazać się aktywnością w poszukiwaniu środków po zmarłych, do których mogą być uprawnieni. Obecnie państwo nie ma interesu w oddawaniu środków z subkonta, a możliwość oddalenia w czasie decyzji o zwrocie środków sprzyja władzy – mówi nam dr Antoni Kolek, prezes Instytutu Emerytalnego.

Z danych, do których dotarła Interia, wynika, że Polacy odłożyli na subkontach średnio po 29 tys. zł (stan na koniec czerwca 2022 roku). Większymi oszczędnościami mogą pochwalić się panie, które przeciętnie zebrały po 29 555,32 zł. Panowie są niewiele za nimi z wynikiem średnio 28 324,77 zł. Natomiast pod względem rocznikowym największymi kwotami na subkontach – rzędu średnio 60 tys. zł – mogą pochwalić się osoby urodzone w latach 1958-1965.

Jak to jest z tym dziedziczeniem?

Osoby, które po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego przeszły na emeryturę i mają subkonto w ZUS-ie, mogą wskazać, kto po ich śmierci będzie miał prawo do tzw. wypłaty gwarantowanej. Wypłata gwarantowana jest jednorazowym świadczeniem, które trafia do osób uposażonych po śmierci emeryta. W przypadku braku wskazania takich osób środki małżonek pozostający we wspólnocie majątkowej, a w każdej innej sytuacji – spadkobiercy. Zgodnie z art. 25 b ust. 4 ustawy emerytalnej osoba uposażona zgodnie z dyspozycją emeryta nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę – podkreśla ZUS.

Zakład wyjaśnia nam, że w przypadku osoby zmarłej, która miała subkonto, ale nie była członkiem OFE, urzędnicy sami powiadamiają osoby uprawnione o możliwości złożenia wniosku o wypłatę pieniędzy. Wnioskodawca składa wówczas dyspozycję o wypłatę lub transfer środków za pośrednictwem formularza USS „Wniosek o transfer/wypłatę środków z subkonta osoby ubezpieczonej” (jest dostępny zarówno w placówkach Zakładu, jak i na stronie internetowej www.zus.pl). Nie ma potrzeby korzystania z pośredników, czy jakichś firm, aby uzyskać wypłatę z subkonta w ZUS. Można to załatwić bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów. Wystarczy przyjść do ZUS i wypełnić przygotowany przez nas wniosek o transfer/wypłatę środków z subkonta – tłumaczy nam śląski oddział ZUS-u.

Dr Antoni Kolek zwraca jednak uwagę, że sprawa nie zawsze jest taka prosta. Choć na ogół to właśnie do ZUS-u trafiają wnioski o wypłatę zasiłku pogrzebowego (zatem urzędnicy wiedzą, że dany świadczeniobiorca nie żyje), Zakład niekoniecznie podejmuje działania mające na celu ustalenie, czy są osoby uprawnione do środków zgromadzonych na subkoncie. Problemem bywa brak informacji – zdaniem eksperta wiele osób może nie być świadomych, że po śmierci swoich bliskich mają możliwość odziedziczenia środków z subkonta w ZUS oraz z OFE.

Natomiast ZUS podkreśla w rozmowie z nami, że problemem bywa również dezinformacja. Osoby mimo braku uprawnień do dziedziczenia środków składają do ZUS-u wnioski o wypłatę środków. Takie wnioski są przyjmowane na żądanie klienta, a pracownik ZUS-u nie ma prawa odmówić klientowi złożenia wniosku.

Co w sytuacji, gdy zmarły był jednocześnie członkiem OFE?

Wówczas obowiązek informacyjny leży po stronie OFE. Fundusz, który gromadził środki zmarłego, powinien w terminie 14 dni od dnia dokonania podziału poinformować ZUS o osobach, na rzecz których nastąpił podział środków zgromadzonych na rachunku w OFE. Dlatego wszelkie dalsze czynności ZUS powinien wykonywać automatycznie bez dodatkowych wniosków czy też informacji. Jednak pojawiają się sygnały, że ZUS wymaga dodatkowych wniosków oraz utrudnia procedury – zwraca uwagę dr Antoni Kolek, prezes Instytutu Emerytalnego. ZUS z kolei informuje, że podział środków na subkoncie jest konsekwencją podziału składek zgromadzonych w OFE. W momencie, w którym do ZUS-u wpływa zawiadomienie z funduszu emerytalnego, Zakład ma trzy miesiące na dokonanie podziału i wypłatę środków zapisanych na subkoncie. Urzędnicy przypominają, że lepiej jest wcześniej sprawdzić, do którego OFE należał zmarły. Obecnie ZUS może udzielić informacji na ten temat małżonkowi lub dzieciom zmarłego wyłącznie na podstawie prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku bądź zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Potrzebna kampania edukacyjna?

Coraz częściej z różnych stron pojawiają się głosy, by przeprowadzić kampanię edukacyjno-informacyjną w zakresie zwiększenia wiedzy obywateli na temat dziedziczenia środków zgromadzonych na subkoncie ZUS i w OFE. Problem niewiedzy może pogłębić się z uwagi na wiek osób będących członkami OFE. Na razie swego rodzaju pocieszenia można upatrywać w tym, iż prawo do dziedziczenia z OFE i ZUS nie ulega przedawnieniu. Bez względu zatem na to, kiedy upomnimy się o należne nam pieniądze, zostaną one wypłacone (oczywiście, jeśli faktycznie się nam należą). Wielkość wypłat jest zróżnicowana i zależy od liczby lat przepracowanych przez zmarłego oraz wysokości dochodów. Stopniowo coraz więcej Polaków zdaje sobie sprawę, że może odziedziczyć środki zgromadzone na subkoncie w ZUS-ie. Dowodzą tego dane: w 2020 roku suma wypłaconych z tego tytułu środków wyniosła ok. 490 mln zł, a w zeszłym roku było to już 796,5 mln zł (dane: prawo.pl).