Zdolność prawna - czym się różni od zdolności do czynności prawnych?
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych to dwa terminy, które, choć są ze sobą powiązane, w praktyce oznaczają różne atrybuty przysługujące podmiotowi. Tytułem wstępu można powiedzieć, że zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia, natomiast pełną zdolność do czynności prawnych nabywa wraz z uzyskaniem pełnoletności, czyli ukończeniem 18 roku życia. Zależność między tymi pojęciami rysuje się następująco: można mieć zdolność prawną przy braku zdolności do czynności prawnych, nigdy na odwrót.
Czym jest zdolność prawna?
Zdolność prawna oznacza bycie podmiotem praw i obowiązków określonych przez prawo cywilne. Zdolność tę posiadają osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne będące osobami prawnymi i niebędące osobami prawnymi, którym zdolność prawną nadają przepisy szczególne. Zdolność prawna jest atrybutem niezbywalnym, nie można jej się zrzec, nie podlega też ograniczeniom, ponieważ jest niestopniowalna.
Każdy człowiek nabywa zdolność prawną od chwili urodzenia i przysługuje mu ona aż do śmierci lub uznania za osobę zmarłą. Dokumentem potwierdzającym posiadanie omawianego atrybutu jest akt urodzenia.
Jednostki organizacyjne zyskują zdolność, o której mowa, z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru lub na mocy ustawy, tracą ją natomiast wraz z wykreśleniem z rejestru lub dokonaniem likwidacji.
Zdolność do czynności prawnych
Zdolność do czynności prawnych oznacza zdolność do dokonywania tychże czynności we własnym imieniu, czyli między innymi do składania oświadczeń woli z zamiarem wywołania określonych skutków prawnych, zawierania umów, zaciągania zobowiązań i nabywania praw. Zdolność do czynności prawnych ulega stopniowaniu – może być pełna, ograniczona lub całkowicie zniesiona.
Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby fizyczne, które uzyskały pełnoletniość, czyli ukończyły 18. rok życia oraz nie zostały ubezwłasnowolnione. Przysługuje ona również jednostkom organizacyjnym, pod warunkiem, że posiadają zdolność prawną.
Ograniczenia zdolności do czynności prawnych
Ograniczona zdolność do czynności prawnych dotyczy małoletnich, którzy ukończyli 13. rok życia, aż do czasu osiągnięcia przez nich pełnoletniości oraz osób pełnoletnich ubezwłasnowolnionych częściowo. Ubezwłasnowolnienia częściowego można dokonać z powodu chorób i zaburzeń psychicznych, na przykład uzależnień od substancji psychoaktywnych. Polega ono na ustanowieniu kuratora dla pomocy osobie ubezwłasnowolnionej w prowadzeniu jej spraw. W takich przypadkach wymagana jest zgoda lub potwierdzenie przedstawiciela ustawowego przy zawieraniu umów czy zaciąganiu zobowiązań. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody opiekuna zawierać umowy w drobnych sprawach życia codziennego oraz rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej.
Brak zdolności do czynności prawnych
Brak zdolności do czynności prawnych charakteryzuje osoby, które nie ukończyły trzynastu lat, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę po ukończeniu przez nią trzynastego roku życia, z powodu zaburzeń psychicznych uniemożliwiających kierowanie swoim postępowaniem. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie, która nie pozostaje już pod władzą rodzicielską, musi mieć opiekuna. Wszelkie czynności prawne dokonane przez taką osobę są nieważne, z wyjątkiem umów w drobnych sprawach życia codziennego, chyba że powodują one rażącą krzywdę tejże osoby.
