Związki partnerskie w Polsce. Przełomowy projekt już w Sejmie
W polskim porządku prawnym ma pojawić się nowa instytucja – rejestrowane związki partnerskie. Projekt ustawy przygotowany przez minister ds. równości Katarzynę Kotulę to odpowiedź na potrzebę społeczną i orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Jakie prawa zyskają partnerzy, a czego nie przewidziano w nowych przepisach?
Nowa instytucja, nowe możliwości
Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich. Główna idea tego projektu to umożliwienie zawarcia związku partnerskiego osobom tej samej i różnej płci. Co istotne, ustawa nie przewiduje możliwości adopcji zewnętrznej ani przysposobienia dzieci partnera/partnerki .
Jak czytamy w projekcie, "ustawa określa zasady, na podstawie których dochodzi do zawarcia rejestrowanego związku partnerskiego, jego rozwiązania lub ustania z innej przyczyny, prawa i obowiązki osób w związku partnerskim, a także stosunki majątkowe między tymi osobami".
Związek partnerski ma być zawierany w obecności kierownika urzędu stanu cywilnego, podobnie jak małżeństwo, a celem wprowadzenia ustawy jest wyeliminowanie wykluczenia i zabezpieczenie prawne dla par, które dotychczas nie mogły formalizować swojego związku.
Wyrok ETPCz – Polska ma obowiązek działać
Podstawą do stworzenia tej ustawy jest wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12 grudnia 2023 roku w sprawie Przybyszewska i inni przeciwko Polsce. Trybunał uznał, że Polska naruszyła prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka), nie oferując ram prawnych dla par tej samej płci.
Według Trybunału, Polska musi zapewnić odpowiednią ochronę prawną tym związkom, w szczególności w zakresie wsparcia materialnego, podatków, dziedziczenia oraz wzajemnych praw i obowiązków w ramach pomocy. „Ochrona par tej samej płci powinna być odpowiednia i zapewniać prawo do wsparcia materialnego, odnosić się do podatków i dziedziczenia, a także nakładać na partnerki i partnerów prawa i obowiązki w zakresie wzajemnej pomocy” – stwierdzono w wyroku ETPCz.
Zmiany społeczne wymagają nowych rozwiązań
Statystyki pokazują wyraźnie, że w Polsce maleje liczba małżeństw, a rośnie liczba związków nieformalnych. W 2021 roku liczba takich związków wyniosła aż 552,8 tys., podczas gdy w 2011 było ich 316,5 tys. Te dane obrazują rosnącą potrzebę prawnej ochrony osób, które świadomie nie decydują się na małżeństwo, ale chcą formalizować swój związek.
Projekt ustawy zakłada, że rejestrowany związek partnerski będzie dostępny dla pełnoletnich osób stanu wolnego, bez względu na ich płeć. „Rejestrowany związek partnerski oparty będzie na zasadach równości i niedyskryminacji, zapewniając wszystkim osobom, niezależnie od płci, możliwość realizacji ich potrzeb i pragnień życiowych” – poinformowano w uzasadnieniu projektu. Ważnym elementem jest także możliwość zawarcia majątkowej umowy partnerskiej, która umożliwi ustanowienie wspólności majątkowej na zasadach zbliżonych do tych, jakie obowiązują w małżeństwie.
Nowe przepisy mają na celu nie tylko wypełnienie wymogów międzynarodowych, ale także zaspokojenie potrzeb polskiego społeczeństwa, w którym coraz więcej osób funkcjonuje w związkach nieformalnych. Czy ustawa spotka się z akceptacją, czy też wywoła kontrowersje? Czas pokaże.
