Czym jest i jak działa konfiskata rozszerzona?

Od niedawna w Polsce obowiązuje nowelizacja ustawy Kodeks karny (Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553)), która zwiększyła możliwości walki z przestępcami, poprzez takie narzędzia jak – instytucję przepadku rozszerzonego, konieczność wykazania legalnego pochodzenia mienia czy możliwość zastosowania zamrożenia prewencyjnego.

Oznacza to że skarb państwa może odebrać majątki skazanym za przestępstwa karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności, jeśli nie udowodnią oni, że zdobyli je w uczciwy sposób. Regulacje te przede wszystkim mają uderzać w zorganizowane grupy przestępcze.

Co to jest konfiskata rozszerzona?

Konfiskata rozszerzona pozwala organom ścigania, zajmować domy, grunty, samochody, dobra luksusowe, a od kwietnia 2017 roku również przedsiębiorstwa czy udziały w spółkach. Mienie to ma być zabezpieczone na poczet przyszłych kar. W prawie konfiskatę rozszerzoną określa się też jako przepadek mienia pochodzącego z przestępstwa. Zmiany przepisów karnych pozwoliły na poszerzenie katalogu rzeczy, które mogą zostać skonfiskowane, jeśli przedsiębiorstwo posłużyło do popełnienia przestępstwa. Nowelizacja ustawy pozwoliła również na zastosowanie konfiskaty rozszerzonej wobec osób trzecich, którym sprawca przestępstwa przekazał mienie.  Zadaniem tego narzędzia jest pozbawianie korzyści materialnych sprawców poważnych przestępstw, popełnianych głównie w zorganizowanych grupach przestępczych. Ustawodawca, rozszerzając możliwości konfiskaty, miał na celu nałożenie na przestępców dotkliwych kar.

Przykład zastosowania konfiskaty rozszerzonej w praktyce

Narzędzie, jakim jest konfiskata, rozszerzona została już zastosowana w praktyce. Przykładem może być przypadek, który dotyczył grupy udzielającej pożyczek lichwiarskich, gdzie dokonano zabezpieczenia majątku w celu zwrotu pokrzywdzonym. Grupa przestępcza udzieliła pożyczek pod zastaw mieszkań należących do pożyczkobiorców. Wartość lokali była celowo zaniżana, a lokale były wyłudzane. Liczba poszkodowanych to 100 osób, a szkody wynoszą 16 mln zł.

Interpretacja przepisów dotyczących konfiskaty rozszerzonej

W momencie popełnienia przestępstwa, Sąd może orzec przepadek przedsiębiorstwa stanowiącego własność sprawcy lub jego równowartość. Przesłanką jest tu osiągnięcie z przestępstwa, choćby pośrednio, korzyści majątkowej o znacznej wartości oraz popełnienie przestępstwa z użyciem przedsiębiorstwa lub ukrycie korzyści osiągniętej z przestępstwa z posłużeniem się przedsiębiorstwem. Korzyść ta może być osiągnięta bezpośrednio lub pośrednio. Organy ścigania mogą zastosować konfiskatę tylko i wyłącznie do przestępstwa popełnionego umyślnie.

Definicja przedsiębiorstwa

Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93)) przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono między innymi - nazwę, nieruchomości lub ruchomości, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości prawnych, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne, koncesje, licencje, zezwolenia, patenty, majątkowe prawa autorskie, księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. W związku z powyższym konfiskata przedsiębiorstwa lub jego składników nie będzie dotyczyła jedynie ruchomości, nieruchomości czy środków pieniężnych, ale również wierzytelności, papierów wartościowych, patentów czy praw autorskich.

Przedsiębiorstwo podlegające konfiskacie

Przepisy określają, że konfiskata możliwa jest zarówno w odniesieniu do przedsiębiorstwa stanowiącego własność sprawcy, jak i do przedsiębiorstwa niestanowiącego takiej własności. Warunkiem orzeczenia konfiskaty jest udowodnienie właścicielowi przedsiębiorstwa, że działając bezpośrednio lub pośrednio, pozwolił sprawcom na posłużenie się jego firmą. Dlatego przepadek przedsiębiorstwa jest możliwy tylko w przypadku, gdy jego właścicielem jest osoba fizyczna.

Rozmiar szkody, a konfiskata

Przepadek przedsiębiorstwa jest możliwy wyłącznie w przypadku popełnienia przestępstwa, z którego sprawca osiągnął korzyść majątkową sporej wartości (przekraczającej 200 000 zł). Jeśli dojdzie do osiągnięcia takiej korzyści, konfiskata będzie miała miejsce jedynie wtedy, kiedy przedsiębiorstwo zostało wykorzystane w znacznej części osiągnięcia tejże korzyści. Dodatkowo sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Jednakże możliwość odstąpienia od orzeczenia przepadku jest ograniczona do przepadku orzekanego wobec właściciela niebędącego sprawcą przestępstwa. Przy takim odstąpieniu sąd bierze pod uwagę kryteria oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu. W sytuacji, gdy sąd odstąpi od orzeczenia przepadku, dalej może orzec nawiązkę w wysokości do 1 000 000 zł na rzecz pokrzywdzonego lub Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Okres kontroli

Narzędzie konfiskaty rozszerzonej stosuje się do majątku, który sprawca objął w okresie 5 lat przed popełnieniem przestępstwa do chwili wydania wyroku. Okres 5 lat przed popełnieniem przestępstwa jest więc granicą kontroli legalności pochodzenia mienia sprawcy.

Przedsiębiorstwo pod zarządem państwa

Zabezpieczone w trakcie postępowania karnego przedsiębiorstwo przechodzi pod zarząd państwa. Ma to na celu ochronę interesów firmy. Państwo może uregulować zobowiązania przedsiębiorstwa, a nawet zaciągać nowe, o ile jest to korzystne. Zarządca wypłaca pensje pracownikom i ściąga wierzytelności od dłużników. Takie rozwiązanie jest korzystne dla oskarżonego, w przypadku gdyby okazało się, że jest on niewierny lub jego firma nie posłużyła do popełnienia przestępstwa. Ale jest też korzystne dla skarbu państwa, który w razie przepadku mienia przejmuje przedsiębiorstwo. Przepisy prawne wymagają od przedsiębiorców wzmożonej czujności. Przedsiębiorcy powinni zbierać i przechowywać dowody transakcji, które mogą służyć do wykazania legalności posiadanego mienia w przypadku kontroli. Właściciele firm, którzy mają podejrzenia, że ich firma mogła być narzędziem popełnienia przestępstwa gospodarczego, muszą wziąć pod uwagę ewentualną konfiskatę ich przedsiębiorstwa. Dla uczciwych przedsiębiorców, zaostrzenie przepisów oznaczają wzmożoną ochronę przed tego typu oszustwami.