Dziedziczenie spadku a drugie małżeństwo. Kto otrzyma pieniądze?
Dziedziczenie po ojcu, który ożenił się po raz drugi, to temat, który naturalnie wzbudza wiele pytań i niepewności - zwłaszcza w kontekście praw do spadku dla dzieci z poprzedniego małżeństwa oraz dla nowej żony zmarłego. W Polsce dziedziczenie regulowane jest przez kodeks cywilny, który określa zasady dziedziczenia ustawowego i testamentowego. Jak to wygląda w praktyce?
Dziedziczenie ustawowe - kto ma prawo do spadku?
W przypadku dziedziczenia ustawowego, czyli w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił testamentu, prawo jasno określa, kto ma pierwszeństwo w nabyciu spadku. W Polsce, według przepisów kodeksu cywilnego, pierwszeństwo w dziedziczeniu ustawowym przysługuje w pierwszej kolejności małżonkowi oraz dzieciom zmarłego. Ważne jest, aby małżeństwo istniało w chwili śmierci spadkodawcy - jeśli doszło do rozwodu lub separacji, byli współmałżonkowie nie dziedziczą.
Oznacza to, że po zmarłym ojcu dziedziczą zarówno dzieci, jak i jego druga żona (jeśli byli małżeństwem w chwili jego śmierci). Dzieci zmarłego oraz jego obecna żona dziedziczą w równych częściach, przy czym ustawodawca zastrzega, że udział małżonka w spadku nie może być mniejszy niż jedna czwarta.
Jeśli więc zmarły ojciec miał dwoje dzieci z pierwszego małżeństwa i żonę z drugiego związku, spadek dzielony jest między troje spadkobierców. W przypadku większej liczby dzieci, małżonka otrzymuje ćwierć majątku, a pozostała część rozdysponowana jest po równo pomiędzy potomków zmarłego.
Testament jako podstawa dziedziczenia
Gdy zmarły pozostawił testament, to właśnie on staje się podstawą do ustalenia dziedziczenia. Testament pozwala spadkodawcy na samodzielne rozdysponowanie swojego majątku - może on zdecydować, komu i w jakich częściach zostawi swój majątek. W sytuacji, gdy w testamencie nie są uwzględnione wszystkie dzieci lub całość majątku zostanie przekazana drugiej żonie, pojawia się jednak kwestia zachowku.
Polskie prawo przewiduje ochronę dla dzieci oraz małżonka spadkodawcy, którzy zostali pominięci lub częściowo pominięci w testamencie. Zachowek jest częścią spadku, do której mają prawo najbliżsi krewni zmarłego, niezależnie od jego ostatniej woli. W przypadku dzieci z pierwszego małżeństwa, jeśli nie zostaną uwzględnione w testamencie, mogą one domagać się zachowku, który odpowiada połowie wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby im, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. Jeśli dziecko jest małoletnie lub trwale niezdolne do pracy, zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału ustawowego.
Aby otrzymać zachowek, pominięte w testamencie dzieci powinny wysłać pisemne wezwanie do osoby, która nabyła spadek, z żądaniem wypłaty odpowiedniej kwoty zachowku. Jeśli druga żona lub inni spadkobiercy nie wywiążą się z tego obowiązku, dzieci mogą złożyć pozew o zachowek w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania zmarłego. W pozwie należy udokumentować swoje uprawnienia do zachowku oraz przedstawić dowody na istnienie majątku spadkowego i jego wartości.
Jak formalnie przeprowadzić dziedziczenie?
W Polsce istnieją dwa sposoby formalnego przeprowadzenia dziedziczenia: poświadczenie dziedziczenia u notariusza oraz postępowanie sądowe. Każdy z nich różni się przebiegiem i warunkami, jakie muszą zostać spełnione.
- Notarialne poświadczenie dziedziczenia jest możliwe tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do podziału majątku. Proces rozpoczyna się od spisania protokołu dziedziczenia, w którym wymienieni są wszyscy spadkobiercy oraz ich udziały w spadku. Następnie notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia i dokonuje wpisu do rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia. Ta procedura jest prostsza i szybsza niż postępowanie sądowe, jednak wymaga jednomyślności wśród spadkobierców.
- Postępowanie sądowe -jeśli spadkobiercy nie są zgodni co do podziału spadku lub jeśli istnieją spory dotyczące testamentu, konieczne jest przeprowadzenie postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku. Sąd bada, kto należy do kręgu spadkobierców, czy istnieje ważny testament oraz ustala wysokość udziałów każdego z nich. W przypadku istnienia testamentu sąd ocenia jego ważność i zgodność z przepisami prawa.
Dziedziczenie po ojcu, który zawarł drugi związek małżeński, zależy w dużej mierze od tego, czy pozostawił on testament. Jeśli testamentu nie ma, dziedziczenie ustawowe wskazuje, że spadek przypada równocześnie dzieciom i drugiej żonie, przy czym część należna małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta. W przypadku istnienia testamentu dziedziczenie odbywa się zgodnie z wolą zmarłego, jednak pominięte w nim dzieci mają prawo do zachowku, który może być dochodzony nawet na drodze sądowej.
Warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej, aby przejść przez formalności związane z dziedziczeniem i uniknąć konfliktów rodzinnych, które mogą być wynikiem spornych sytuacji związanych ze spadkiem.
