Niesłusznie nałożony mandat karny. Ekspert wyjaśnia, co możemy zrobić
Każdy kierowca chciałby uniknąć w swoim życiu styczności z Policją, tym bardziej w nieprzyjemnym przypadku jakim jest ukaranie kierowcy mandatem karnym. Czasem jednak sytuacje są na tyle oczywiste, że doszło do złamania zasad ruchu drogowego – czyli doszło do popełnienia wykroczenia przez kierowcę, iż nie pozostaje nic innego jak przyznać się do winy oraz przyjąć mandat karny. Zawiłości przepisów wyjaśnia adw. Martyna Szczygielska z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.
Czym jest postępowanie mandatowe?
Aktualnie w postępowaniu mandatowym w sprawach o wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji możemy otrzymać grzywnę w wysokości do 5 tys. zł , a w przypadku popełnienia więcej niż jednego wykroczenia grzywna może sięgać nawet do 6 tys. zł (art. 96 § 1ad kpsw).
Analizując przepisy dotyczące postępowania w sprawach o wykroczenia należy pamiętać, iż nie tylko Policja jest uprawniona do prowadzenia postępowania mandatowego , uprawnione są do tego również inne służby np. Straż Miejska . Jednakże co do zasady postępowanie mandatowe prowadzone jest w oparciu o przepisy kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.
W postępowaniu mandatowym, funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie, gdy:
1) schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia,
2) stwierdzi popełnienie wykroczenia , w szczególności za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu
- w tym także, w razie potrzeby, po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia.
Ponadto, mandatem karnym, można nałożyć grzywnę w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia , gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy. Mandat ten:
1) pozostawia się w takim miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać albo
2) doręcza się sprawcy.
Należy pamiętać, iż funkcjonariusz nakładający grzywnę jest obowiązany wskazać jej wysokość , określić zachowanie stanowiące wykroczenie, czas i miejsce jego popełnienia oraz kwalifikację prawną, a także poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.
Nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego nie może nastąpić po upływie 60 dni od dnia ustalenia sprawcy wykroczenia .
Przyjęliśmy mandat karny, ale się z nim nie zgadzamy - co dalej?
W przypadku, gdy przyjmiemy mandat karny, a następnie dojdziemy do wniosku, iż w naszej ocenie mandat karny został nałożony bezzasadnie i/bądź bezprawnie – przysługuje nam wniosek do sądu rejonowego o uchylenie mandatu karnego, w terminie nie później niż 7 dni od dnia uprawomocnienia się mandatu karnego (czyli de facto z chwilą pokwitowania jego odbioru). Właściwym do rozpoznania sprawy, jest sąd rejonowy na którego obszarze działania została nałożona grzywna.
Do wniosku należy załączyć kopię mandatu karnego oraz przytoczyć podstawy faktyczne , które w naszej ocenie przesądzają o bezzasadności mandatu karnego.
Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu , jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat, albo gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-17 Kodeksu wykroczeń. Ponadto, prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, gdy grzywnę nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z przepisów prawa (jak już wskazano wcześniej, gdyby to były kwoty powyżej 5 tys. zł oraz odpowiednio 6 tys. zł), z tym że w takim wypadku jedynie w części przekraczającej jej dopuszczalną wysokość.
Należy również pamiętać, iż prawomocny mandat karny podlega uchyleniu w każdym czasie na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu, jeżeli:
1) Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została nałożona grzywna tym mandatem;
2) potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.
“Bezpieczny kredyt” – fakty i mity. O tych kwestiach nie mówi się głośno.
Możemy nie przyjąć mandatu karnego
Co jednak, gdy od razu nie zgadzamy się z nałożonym mandatem karnym bądź jego wysokością ? Otóż, sprawcy popełnienia wykroczenia przysługuje prawo do odmowy przyjęcia mandatu karnego (art. 97 §2 kpsw).
W przypadku skorzystania z przysługującego nam uprawnienia do odmowy przyjęcia mandatu karnego, w toku postępowania zostaniemy przesłuchani w charakterze osoby obwinionej o popełnienie czynu zabronionego w postaci wykroczenia . Najczęściej organ, którego funkcjonariusz wszczął postępowanie zwróci się do komendy bądź komisariatu Policji w obrębie naszego miejsca zamieszkania celem wezwania nas na przesłuchanie oraz przedstawienie zarzutu dotyczącego danego czynu zabronionego, o którego popełnienie jesteśmy podejrzewani.
Po przedstawieniu zarzutów możemy przyznać się do winy bądź złożyć oświadczenie , iż nie przyznajemy się do winy . Przysługuje nam również prawo do złożenia wyjaśnień, na tym etapie możemy podać konkretne powody, dla których nie zgadzamy się z nałożoną grzywną bądź możemy odmówić złożenia wyjaśnień.
Wniosek o ukaranie
Następnie organ, którego funkcjonariusz, który nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. We wniosku tym zaznacza się, że obwiniony odmówił (bądź obwiniona odmówiła) przyjęcia mandatu, a nadto powinny zostać podane przyczyny odmowy oraz dołącza się zebrane materiały w sprawie.
W sprawach wykroczeniowych, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy okoliczności czynu i wina osoby obwinionej nie budzą wątpliwości, sąd może wydać wyrok nakazowy , w którym uznaje osobę obwinioną za winną popełnienia czynu oraz orzeka grzywnę , a nadto może obciążyć osobę obwinioną obowiązkiem uiszczenia kosztów sądowych w sprawie .
Jaka będzie wysokość nałożonej przez sąd grzywny – co do zasady organ orzekający wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do ukaranego. Nie można z góry założyć, iż wysokość orzeczonej w wyroku nakazowym kary grzywny będzie z pewnością niższa niż ta określona przez funkcjonariusza Policji. Przy czym sąd wydając końcowe orzeczenie w sprawie z pewnością weźmie pod uwagę ilość oraz wagę wcześniejszych naruszeń przez nas przepisów kodeksu wykroczeń.
Po wydaniu oraz doręczeniu nam wyroku nakazowego, w przypadku, gdy również z jego treścią się nie zgadzamy mamy 7 dni na złożenie sprzeciwu do sądu , który wydał dane orzeczenie. Sprzeciw musi zawierać stwierdzenie, iż nie zgadzamy się z danym orzeczeniem, nie musimy go szczegółowo uzasadniać, jednakże, aby odnieść korzyść z jego wniesienia należy powołać dodatkowe dowody przemawiające na naszą korzyść.
Po skutecznym wniesieniu sprzeciwu, wyrok nakazowy traci moc, a sprawa zostaje skierowana do trybu zwyczajnego , w którym zostaniemy zawiadomieni o terminie rozprawy jako strona postępowania. Podczas rozprawy możemy złożyć dodatkowe wyjaśnienia bądź odmówić ich złożenia. Należy pamiętać, iż postępowanie sądowe po wniesieniu sprzeciwu jest w dalszym ciągu dwuinstancyjne, tj. jeżeli zostanie wydany w naszej sprawie wyrok (kolejny już po wyroku nakazowym) przysługuje nam złożenie apelacji do sądu odwoławczego, przy czym w ciągu siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyroku w pierwszej instancji należy złożyć wniosek o sporządzenie oraz doręczenie nam uzasadnienia wyroku, a dopiero po otrzymaniu wyroku wraz z uzasadnieniem w terminie 14-dni możemy wnieść apelację do sądu odwoławczego.
Gdy nasza apelacja zostanie jednak nie uwzględniona, a wyrok sądu pierwszej instancji zostanie utrzymany w mocy – wyrok sądu odwoławczego staje się prawomocny z dniem jego wydania . Ponadto, sąd drugiej instancji w związku z przegranym przez nas procesem może włożyć na nas obowiązek uiszczenia kosztów postępowania odwoławczego. Co za tym idzie konieczne jest uiszczenie orzeczonej grzywny i ewentualnych kosztów postępowania .
Dodatkowo, w przypadku, gdy mandatem karnym miałyby zostać nałożone na osobę obwinioną punkty karne – z tymczasowych punktów karnych, z którymi mamy do czynienia w toku postępowania sądowego, zostają one prawomocnie nałożone na osobę obwinioną w dacie popełnienia danego czynu zabronionego.
