Prawo reguluje kolejność dziedziczenia. W spornych przypadkach warto poprosić o pomoc prawnika
Porządek dziedziczenia czasem przypomina węzeł gordyjski, którego rozplątanie wydaje się niemożliwe, na pewno trudne. Jeżeli wartość spadku to uzasadnia warto rozważyć włączenie do sprawy prawnika, który pomoże rozwikłać te kwestie, a w spornych przypadkach skieruje sprawę na drogę sądową.
Dziedziczenie tzw. ustawowe (nazwa od regulującej te kwestie ustawy Kodeks cywilny) oznacza usankcjonowaną prawnie kolejność nabywania spadku po osobie zmarłej. Taka droga przenoszenia wartości z osoby zmarłej na jego rodzinę ma miejsce wtedy, gdy zmarły nie pozostawił testamentu, który w Polsce ma pierwszeństwo przed drogą ustawową.
Grupy ustawowe
Obowiązuje zasada, że właściciel majątku, przed swoim odejściem, ma pełne prawo decydowania o tym, gdzie po jego śmierci trafią jego ruchomości, kto stanie się właścicielem jego domu, mieszkania czy ziemi (nieruchomości), jak również wskazania osoby, która będzie rozporządzała należącymi do niego za życia wartościami finansowymi (pieniądze) czy prawnymi (na przykład prawa autorskie).
Jeżeli zmarły nie sporządził testamentu, nie powołał w nim swojego spadkobiercy albo gdy żadna ze wskazanych przez niego osób w testamencie nie chce lub z różnych względów nie może dziedziczyć po nim majątku, dochodzi do dziedziczenia z mocy prawa, czyli na podstawie zapisów Kodeksu cywilnego. W ustawie zostały określone grupy osób powołane do spadku właśnie w takiej sytuacji.
Grupy spadkowe
Pierwszym krokiem jest ustalenie grupy spadkowej, w której odbywać się będzie dziedziczenie. Wskazanie w głównej mierze zależy od sytuacji rodzinnej spadkodawcy. Prawo wyróżnia pięć grup spadkobierców ustawowych.
W pierwszej kolejności do dziedziczenia ustawowego powołane są dzieci oraz małżonek. Dziedziczony przez te osoby spadek będzie obejmował połowę wspólnego majątku małżonków oraz osobisty majątek zmarłego w całości. W sytuacji, gdy małżonkowie przed śmiercią spadkodawcy pozostawali w sytuacji rozdzielności majątkowej, przedmiotem dziedziczenia będzie odrębny majątek spadkodawcy.
Dzieci, w tym adoptowane, (a gdy nie dożyją otwarcia spadku – ich zstępni tj. wnuki, prawnuki spadkodawcy) oraz małżonek dziedziczą w częściach równych, jednak pozycja małżonka, wobec dzieci, jest nieco bardziej uprzywilejowana. Przypadający mu bowiem udział nie może być mniejszy niż jedna czwarta (25 proc.) całej masy spadkowej.
Gdy dziecko spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku po swoim rodzicu, w jego miejsce automatycznie wchodzą jego zstępni, którzy udział przypadający rodzicowi dzielą w równych częściach między sobą.
Więcej dla małżonka
Do drugiej grupy spadkobierców ustawowych prawo zalicza małżonka i rodziców spadkodawcy. Oni z kolei dziedziczą majątek, który pozostał po osobie zmarłej, jeżeli nie pozostawiła ona dzieci, wnuków, ani prawnuków.
W trakcie dziedziczenia w tej grupie małżonkowi należy się połowa spadku, natomiast rodzice zmarłego otrzymują po jednej czwartej (25 proc.).
Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone to spadkiem dzieli się matka zmarłego wraz ze swoim małżonkiem. Natomiast gdy zmarły w momencie śmierci nie pozostawał w związku małżeńskim, cały spadek po nim przejmują jego rodzice (nie ma znaczenia, czy w chwili otwarcia spadku rodzice są w związku małżeńskim czy mają nowe rodziny).
Jeżeli choćby jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, to jego udziały przypadają rodzeństwu spadkodawcy (zarówno przyrodniemu jak i rodzonemu). Podobnie się dzieje w sytuacji, gdy rodzice zmarli oboje, przy czym rodzeństwo dzieli się udziałem pozostawionym przez rodziców w częściach równych. Jeżeli natomiast ktoś z rodzeństwa nie doczekał otwarcia spadku, jego udział w spadku po zmarłym przypada jego zstępnym.
Dziedziczenie ułamkowe
Prawo spadkowe dopuszcza możliwość dziedziczenia części spadku (ułamkowej) na podstawie testamentu, a części - ustawy. Jest to możliwe, gdy spadkodawca nie powołał do części spadku spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może zostać spadkobiercą.
