Wystawienie weksla in blanco pomaga pozyskać środki finansowe. Ale niesie też zagrożenia
Weksel to specyficzny rodzaj papieru wartościowego. Nazwa tego instrumentu pochodzi od niemieckiego słowa „der Wechsel” (wymiana) i oddaje istotę weksla jako dokumentu, z którym związane jest określone uprawnienie o wartości na nim podanej.
Jego formę określa ustawa z 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe. Zgodnie z jej zapisami podpis wystawiającej weksel strony stanowi podstawę i przyczynę powstania tzw. zobowiązania wekslowego. Podpisująca taki papier osoba zobowiązuje się do uregulowania zapłaty określonej między stronami sumy pieniężnej o wskazanej wartości i w wybranej walucie (lub jej równowartości) na rzecz drugiej osoby fizycznej, firmy, organizacji bądź instytucji. Wartość ma być przeniesiona na drugą stronę zobowiązania w ściśle określonym czasie.
Papier niezupełny
Weksel in blanco, zwany także niezupełnym, celowo nie ma pewnych cech wymaganych przez Prawo wekslowe. Znajduje się na nim, co prawda, podpis właściciela, ale w momencie wystawienia nie widnieje kwota zobowiązania.
Takie papiery wartościowe wykorzystywane są zazwyczaj podczas zaciągania pożyczek i kredytów bankowych. Suma wekslowa jest wpisywana dopiero w momencie, który powinien być określony w tzw. deklaracji wekslowej, czyli umowie określającej sposób realizacji zobowiązania.
Deklaracja jest niezbędnym dokumentem, którego zadaniem jest ochrona interesów obydwu strony umowy przed ewentualnym oszustwem. Gdy wszystkie elementy weksla są uzupełnione, staje się on zwykłym papierem wartościowym i może być zrealizowany (sprzedany lub wystawiony do realizacji, czyli zamieniony na wartość pieniężną).
Określająca sposób realizacji zobowiązania umowa wekslowa powinna stawiać w tym względzie ograniczenia, określając, na przykład, w którym to może się stać momencie, lub jakie warunki musza zostać spełnione.
Na wekslu powinna znaleźć się adnotacja o umowie wekslowej. Dzięki niej każda osoba, która będzie chciała zrealizować taki papier wartościowy, dowie się, w jaki sposób może go wypełnić i w jakich sytuacjach użyć. To także dobre zabezpieczenie wystawiającego weksel, ponieważ, w przypadku sporu sądowego, wierzyciel straci przewagę (jeśli nie zapozna się z deklaracją, dopuści się rażącego niedbalstwa).
Oszustwo remitenta
Oprócz ryzyka przeniesienia weksla in blanco na osobę trzecią, istnieją również inne zagrożenia. Zdarzają się sytuacje, gdy remitent (osoba, na rzecz której ma być wypłacone zobowiązanie) uzupełni puste pole niezgodnie z zawartą umową i puści go w obieg. Gdy weksel z uzupełnionymi danymi zostanie przekazany osobie trzeciej, zdobywa ona przewagę w sądzie.
Zgodnie z prawem, dłużnik wekslowy nie może zasłaniać się zarzutem, że weksel wypełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, skoro trzeciej strony nie było przy podpisywaniu weksla. Oskarżony musiałby udowodnić, że posiadacz weksla nabył go w złej wierze albo dopuścił się rażącego niedbalstwa. To trudne sprawy sądowe, zwłaszcza, że zgodnie z prawem wypełnienie weksla wbrew zapisom deklaracją nie anuluje odpowiedzialności wekslowej, powoduje tylko jej ograniczenie do granic wyznaczonych porozumieniem.
Indos weksla
Luki na wekslu in blanco, ponadto, mogą być fałszywie uzupełnione, lub weksel in blanco może być przekazany innej osobie. Puszczenie w obieg, czyli jego tzw. indosowanie, stwarza dla wypisującego duże ryzyko. Przeniesienie prawa na osobę trzecią jest bardzo proste do wykonania, a pierwotny wierzyciel może wypełnić weksel in blanco na zawyżoną kwotę i dopiero wtedy puścić go w obieg.
Nowy wierzyciel, zgodnie z prawem, będzie mógł zrealizować taki papier wartościowy, czyli na przykład sprzedać go firmie windykacyjnej. Wystawcy weksla pozostaje wtedy już tylko wystąpienie na drogę sądową, ale wtedy to on musi udowodnić, że nowy wierzyciel, nabywając weksel, świadomie działał na jego szkodę. Takie procesy są długie, skomplikowane i kosztowne.
Blokada weksla
Przed ewentualnym oszustwem, prócz spisania umowy wekslowej, można się chronić, uniemożliwiając w ogóle puszczenie takiego papieru wartościowego w obieg. W tym celu zamiast sformułowania „na zlecenie” trzeba umieścić „na rzecz” (zamiast „zapłacę za weksel na zlecenie Jana Kowalskiego sumę 5 000 zł”, napisać „zapłacę za ten weksel na rzecz Jana Kowalskiego sumę 5 000 zł”). W ten sposób wierzyciel (Jan Kowalski) nie będzie mógł w ogóle przekazać weksla stronie trzeciej.
Można też zażądać wypełnienia deklaracji wekslowej przez dwie strony, tak aby warunki tego papieru wartościowego były znane i zaakceptowane przez obie strony. Warto też zadbać o zachowanie dokumentów. Deklaracja wekslowa powinna być wypełniona w dwóch egzemplarzach. Gdyby doszło do próby oszustwa, poszkodowany, na podstawie deklaracji, może dochodzić swoich praw.
