Grupa kapitałowa jako forma koncentracji spółek
Na rynku biznesowym rysuje się coraz wyraźniejsza tendencja do łączenia się przedsiębiorstw w większe struktury. Jedną z tego typu form gospodarczych są grupy kapitałowe. Grupa kapitałowa stanowi zbiór co najmniej dwóch podmiotów gospodarczych o samodzielności prawnej, które trwale łączy kapitał, strategia, kontrakt, organizacja, rynek lub konkretne osoby. W tworzonym układzie jedno przedsiębiorstwo pełni funkcję spółki dominującej (nadrzędnej) sprawującej kontrolę nad pozostałymi spółkami zależnymi albo stowarzyszonymi. Głównym celem powstawania grup kapitałowych jest ekspansja gospodarcza, rozwój przedsiębiorstw tworzących grupę, a także budowanie przewagi nad konkurencją. Pojęcie grupy kapitałowej często jest używane zamiennie z pojęciem holdingu, ponieważ brak jednoznacznej definicji tych terminów w prawie polskim.
Grupa kapitałowa pełni dwie zasadnicze funkcje: zarządza działalnością operacyjną oraz rozwojem poszczególnych spółek wchodzących w jej skład oraz tworzy strategię grupy kapitałowej jako całości.
Typy grup kapitałowych
Można wyróżnić różne typy grup kapitałowych , ze względu na cele i sposoby ich działania. Mamy więc do czynienia z grupami: • operacyjnymi (koncernami) – spółka macierzysta o dominującej pozycji w grupie prowadzi kluczową działalność operacyjną, zarządza rozwojem grupy i bieżącą realizacją zadań, natomiast spółki-córki prowadzą działalność operacyjną na zasadzie wspomagania i uzupełniania; • strategicznymi (zarządczymi) – spółka macierzysta nie prowadzi żadnej działalności operacyjnej, pełni wyłącznie funkcje zarządzania rozwojem grupy oraz swoimi udziałami w jednostkach zależnych; działalność operacyjna, rozwój i realizacja leżą po stronie spółek-córek; • finansowymi – celem jest osiąganie maksymalnych korzyści ekonomicznych i finansowych przy minimalnym ryzyku finansowym.
Przyczyny tworzenia grup kapitałowych
Zjawiskiem, które przyczynia się do tworzenia grup kapitałowych , jest rozwój przedsiębiorstwa, które na skutek progresu przybiera rozmiary utrudniające skuteczną działalność oraz zarządzanie. Rozwój może mieć charakter wewnętrzny i dokonywać się poprzez zyskiwanie nowych zdolności produkcyjnych, usługowych, handlowych lub jako skutek inwestycji, albo charakter zewnętrzny i być efektem współdziałania z innymi podmiotami gospodarczymi. W przypadku zaistnienia takiego kryzysu wzrostu korzystnym rozwiązaniem jest podzielenie przedsiębiorstwa na mniejsze części i nadanie im statusu samodzielnych podmiotów gospodarczych oraz ponowne połączenie ich w grupę kapitałową.
Wśród pozostałych przyczyn zawiązywania grup kapitałowych należy wymienić specjalizację poszczególnych podmiotów, zwiększenie różnorodności produkcji, ograniczenie ryzyka działalności czy chęć wzmocnienia pozycji rynkowej w branży.
Sposoby tworzenia grup kapitałowych
Istnieją cztery typowe drogi tworzenia grup kapitałowych, a mianowicie: • przejęcie lub wykup przez spółkę macierzystą udziałów lub akcji istniejących spółek; • wydzielenie ze struktury spółki macierzystej niektórych działalności i zorganizowanie ich w formie spółek zależnych na zasadzie outsourcingu kapitałowego; • utworzenie przez spółkę dominującą nowych spółek podporządkowanych celem prowadzenia nowych działalności; • przekazanie przez właścicieli swoich udziałów lub akcji w spółkach spółce macierzystej, utworzonej w celu zarządzania tymi udziałami lub akcjami, czyli tzw. konsolidacja właścicielska.
Tytułem podsumowania można stwierdzić, że utworzenie grupy kapitałowej wzmacnia potencjał gospodarczy zarówno poszczególnych przedsiębiorstw budujących strukturę, jak i grupy jako całości. Spółki zależne zachowują odrębność prawną, ale pozostają pod kontrolą i wpływem spółki dominującej. Możliwe jest prowadzenie inwestycji kapitałowych wewnątrz grupy czy udzielania kredytów i pożyczek przez spółkę dominującą spółkom zależnym. Każdy podmiot może prowadzić własną politykę cenową i budować swoje zaplecze produkcyjno-usługowe. Grupy kapitałowe wzmacniają swoją pozycję na rynku i skutecznie walczą z konkurencją.
