Twój szef łamie prawo? Od dziś bez obaw możesz to zgłosić. Wchodzą w życie nowe przepisy
Wiele osób, które były świadkami nieprawidłowości w swoim zakładzie pracy, do tej pory nie chciało ich zgłaszać w obawie przed konsekwencjami. Bez żadnej ochrony same mogły zostać zwolnione i stracić źródło utrzymania. Od dziś w całej Polsce ma się to zmienić. Jakie prawa zyskują zgłaszający?
Kim jest sygnalista i jakie ma prawa?
To bardzo ważna zmiana w polskim prawie dotycząca pracodawców i pracowników. W poniedziałek (25 września) wchodzą w życie przepisy ustawy o ochronie sygnalistów, które chronią tożsamość osoby zgłaszające nieprawidłowości w zakładzie pracy.
Kim jest sygnalista? Jak mówią przepisy, może to być każda osoba, która po zgłoszeniu naruszeń w zakładzie pracy, jest narażona na działania odwetowe. Sygnalistą można być niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy. Nowe przepisy chronią nie tylko samego sygnalistę, ale też osoby mu pomagające i powiązane z nim. Działania odwetowe, których nie powinni obawiać się sygnaliści to próby pozbawienia awansu, podwyżki, nagrody lub nawet zwolnienia z pracy.
Co pracodawca musi zrobić, jeśli zgłosimy nieprawidłowości?
Status sygnalisty jest przyznawany danej osobie w momencie dokonania zgłoszenia. Informacja o tym, kto jest sygnalistą, musi być zachowana w tajemnicy. Firma może także, choć nie musi, przyjmować anonimowe zgłoszenia. Według nowych przepisów firmy zatrudniające co najmniej 50 osób są zobowiązane do wdrożenia wewnętrznej procedury zgłoszeń dotyczących nieprawidłowości i stworzenia kanałów do ich przyjmowania.
Kiedy już zgłosimy nieprawidłowości, pracodawca ma siedem dni na wysłanie potwierdzenia, że zawiadomienie zostało przyjęte. Następnym krokiem jest wszczęcie procedury wyjaśniającej, która powinna przebiegać podobnie do procedur antymobbingowych.
Ochrona także w przypadku opisania sprawy w mediach
Sygnalista nie musi jednak zawsze zgłaszać nieprawidłowości w swoim zakładzie pracy. Może też wybrać dwie inne drogi. Jedna z nich to zgłoszenie zewnętrzne do Rzecznika Praw Obywatelskich lub organu publicznego. Zgodnie z ustawą ta możliwość wejdzie w życie od 25 grudnia. Drugie rozwiązanie to ujawnienie publiczne, np. poprzez media albo portale społecznościowe. Przepisy podkreślają jednak, że ujawnianie sprawy publicznie z pominięciem zawiadomienia pracodawcy nie powinno być pierwszym krokiem.
Jak informuje Państwowa Inspekcja Pracy, od 25 września 2024 r. osoby zgłaszające nieprawidłowości zyskają ochronę, jednak przepisy dotyczące składania zgłoszeń w takich sprawach będą wchodziły w życie w późniejszych terminach. Nowe zasady zaczną więc w pełni działać od 1 stycznia 2025 r.
Jakie sprawy mogą zgłaszać sygnaliści?
Lista naruszeń, których dotyczą nowe przepisy, jest bardzo długa. Sygnalista może zgłaszać nieprawidłowości takie jak np. korupcja, przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwo produktów i ich zgodności z wymogami, bezpieczeństwo transportu, ochrona środowiska; zdrowie i dobrostan zwierząt; zdrowie publiczne; ochrona konsumentów, ochrona prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych, a także naruszanie konstytucyjnych wolności oraz praw człowieka i obywatela.
(Źródło: PAP, Państwowa Inspekcja Pracy)
